Humbertus de Romanis
GND 119066181. ✽um 1193/1200 in Romans (Dauphiné), nach Studium in Paris am 30.XI.1224 Eintritt in den Dominikanerorden, 1240 Provinzial der römischen, 1244 der französischen Ordensprovinz. Vom 31.V.1254 bis 30.V.1263 Generalmeister der Dominikaner, dann Rückzug in den Konvent von Lyon; †14.VII.1277. Erhalten sind Schriften zur Tätigkeit als Ordensgeneral und zum Ordensleben, zu kirchenpolitischen Themen, Predigten und Predigtlehrbücher.
Die selbständige Inkunabelüberlieferung beschränkt sich auf den Lehrtraktat zur Kreuzzugspredigt und die Übersetzung der Auslegung der Augustinerregel, deren Überlieferungsschwerpunkt in oberdeutschen Reformklöstern lag.
Vgl. Brett, Edward Tracy: Humbert of Romans. His Life and Views of Thirteenth-Century Society. Toronto 1984. (Studies and Texts. 67.). — Cramer, Valmar: Humbert von Romans’ Traktat über die Kreuzpredigt. In: Das heilige Land 79(1935) S. 132–153; 80(1936) S. 11–23, 43–60 u. 77–98. — Portnykh, Valentin L.: Le traité d’Humbert de Romans (OP) „De la prédication de la sainte croix“. Une hypothèse sur son utilisation dans les guerres saintes du XVe siècle. In: Revue d’Histoire Écclesiastique 109(2014) S. 588–624. — Verf.Lex.² I 548; IV 298–301; XI 699.
Ausg. der Regelauslegung: Mittelalterliche und frühneuzeitliche deutsche Übersetzungen des pseudo-hugonischen Kommentars zur Augustinusregel. Hrsg. Igna Marion Kramp. Münster 2008. (Corpus Victorinum. Textus historici. 2.) S. 163–183.
De abundantia exemplorum
s. Albertus Magnus (GW 581)
De tribus votis substantialibus religiosorum
12 Sp.100aP Humbertus de Romanis: Liber de instructione officialium ordinis fratrum praedicatorum necnon constitutiones sororum eiusdem ordinis et tractatus de initio et fundatione regulae fratrum et sororum de poenitentia B. Dominici. [Mailand: Johannes Angelus Scinzenzeller, um 1505]. 
CBB 2037 u.Suppl. ISTC ih00550500. GWMs n0323.
Teil von EDIT16 CNCE 17453. ISTC: “Perhaps a separate issue of part of the collection of documents and privileges of the Dominicans edited by Vincentius Bandellus de Castro Novo, Milan: J.A. Scinzenzeler and J. de Castelliono, for the brothers de Legnano, 10 May 1505”.
Brugge Sem.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
13649 Humbertus de Romanis: Auslegung über Sankt Augustins Regel, deutsch. [Ulm: Konrad Dinckmut, um 1488]. 
206 Bl. [a]a–z/⁸.¹⁰. Gez. [4]Das Erſt Blat–Das.ccii.Blat. 1, Tab. 2 Sp. 33–34 Z. Typ. 3:147G, 4:121G. KolTit.
Bl. 1aα Regiſter in die nachuolgend  lobſā v tugentreiche materi  … Endet Bl. 4bβ Z. 34 Ain end deß Regiſters.  Bl. 5a m. Sign. a j u. Blz. Das Erſt Blat Hie hebt ſich an die außlegung Humberti.  deß hohen lerers. der etwen ain gemainer  maiſter geweſen iſt über den gantzen pꝛediger oꝛden über ſant Auguſtins regel. die er  geſchꝛiben hat den cloſterfrawen mit etlicher eingetragner ler vnd anweiſung der lerer  nach voꝛdꝛūg der materi zu mer verſtētnuß  [³]V dem erſten wirt zemercken warumb das bůch  ain regel genennt iſt. A Humbertus ſpꝛicht  Das bůch ſant Auguſtins iſt darumb billich ain  regel genennt. … Z. 26 Der text der voꝛred der regel ſant Auguſtins B  []Ec ſunt que pꝛecipimus vt obſer-uetis ⁊. … Bl. 5b Die Glos.  [³]A nun die gebot gotz niemant verlaſſen ſoll vmb  kainerlai gebot ď menſchen. darumb ſo ſpꝛicht ſant  Auguſtin hie im text. … Sign. b gedult haben ſo ſy mangel habent vnd yn nit geben wirt oď  … Endet Bl. 206a Z. 31 … v hilfft zůſtreiten ſo vns an den krefften gebꝛiſt v on-mechtig werdent ſo richt er vns wiď auff. v ſo wir beſten-dig v ſighafft funden werdent ſo krnt er vns in der ewigen  ſeligkait. AMEN.  Bl. 206b leer.
Vorlage: Berlin SB (Original).
Anm. 1. Zu den Probedrucken vgl. Amelung: Frühdruck 102 m. Abb. 147 u. 149.
Anm. 2. Vgl. Kramp, Igna Marion: Renovamini spiritu / Ernüwent den geist üwers gemütes. Deutsche Übersetzungen als Modernisierung im späten Mittelalter. Münster 2009. (Corpus Victorinum. Instrumenta. 2.). — Als mögliche Übersetzer werden in der Forschung die Dominikaner Georg Falder-Pistoris († 29.XII.1452; Verf.Lex.² II 703–705) bzw. Johannes Meyer († 20.VII.1485; Verf.Lex.² VI 474–489; XI 1003–1004) diskutiert. Zur hsl. Überlieferung vgl. den Handschriftencensus: Nürnberger Übersetzung [3.VIII.2010].
Reproduktionen: Bibl.Palat. 05182. München SB (Digitalisat). Nürnberg GermanNM (Digitalisat).
HC 9030. Amelung: Frühdruck 119. CBS 2009. Ce³ H-550. Gspan-Badalić 355. Pell 6177. VB 2658. BSB-Ink H-440. CIBN H-331. Pr 2579. BMC II 536.IB 9397. Brinkhus 1108. 1109. Collijn: Stockholm 545. Dahm: Aargau 500. Deckert 379. Günther 3030. Luginbühl-Bothien 316. Madsen 2053. Sack: Freiburg 1920. Walsh: Harvard 918. ISTC ih00550000. GWMs n0325.
Admont Benedikt. Bamberg SB. Basel UB
(Lagen g u. m fehlen). Berlin *SB
, *UB
. Beuron Benedikt. Bonn ULB
(Bl. 206 def.). Brno UKn
(def.). Cambridge (Mass.) HoughtonL
. Chicago NewberryL
. Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Colmar BVille
. Dresden SUB
. Erfurt StB
, Ursulin
. Frauenfeld KantB
. Freiburg UB
(2 Ex., 2. Ex. Fragm. 2 Bl.). Graz LB
(def.), UB
, ZBFranzisk. Halle ULB
. Hermetschwil Benedikt. Karlsruhe LB
. Klagenfurt Kapuz (def.). København KglB
. Leipzig BuchM
(2 Ex.). Ljubljana NUKn. London BL
, WellcomeMedL
. Mainz GutenbergM
(2 Ex., 1. Ex. def.). Metten *Benedikt. Montréal UL. München SB
(3 Ex., 1. Ex. Bl. 37 u. 44 fehlen, 2. Ex. Bl. 56 u. 57 fehlen. Besitzv. 1494), UB
. New Haven UL
. New York MorganL
. Nürnberg GermanNM (2 Ex.). Olomouc SKn
. Paris BN. Passau SB. Philadelphia FreeL
. Praha NKn
. Regensburg HB
(2 Ex.), SB
. Salzburg UB
(Bl. 1 fehlt). Sankt Florian Aug. Sankt Gallen Benedikt (2 Ex.). San Marino (Calif.) HuntingtonL
. Schwyz Domin. Speyer Gy
(Fragm. Doppelbl. e3/e6). Stockholm KglB
. Stuttgart LB
(3 Ex., 2. Ex. Fragm. 1 Bl. Probedr., def., 3. Ex. Fragm. 1 Bl. Probedr., def.). Tübingen UB
(2 Ex., 2. Ex. Bl. 201–206 fehlen). Ulm StB
(2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Washington (D.C.) LC
. Wien Domin
, NB
. Wilhering Zisterz
. Zwettl Zisterz
.
Gesamtüberlieferung: 72 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
13650 Humbertus de Romanis: De praedicatione sanctae crucis. [Nürnberg: Peter Wagner, um 1495]. 
50 Bl. A–E⁸FG⁶. 35 Z. Typ. 1:87G, 4:130G. Init. d. Min. f. Init. Rubr. α. Marg.
Tit. Tractatus ſolemnis fratris humberti quondam Magiſtri generalis oꝛdinis pꝛedicatoꝛum. De  pꝛedicatione Sancte crucis.  Bl. 2a m. Sign. A ij Incipit tractatus venerabilis patris Fratris Humberti  quondā mg i generalis oꝛdinis pꝛedicatoꝝ de dicatiōe  crucis. Et pꝛimo inſtructio quedā circa frequens opus.  ⁌ Capitulum pꝛimum.  (e³)A que infra ſcripta ſunt de pertinentibus ad crucis  pꝛedicationē cōtra ſarracenos ad hoc valere poſſunt  … Sign. b euadere penas futuras. veniat ⁊ accipiat ſignū crucis. Cantus.  … Endet Bl. 50b Z. 25 … que fecit  ſuis fidelibus. ꝓ ſe decertantibus. rex regum ⁊ ds dominantiu  cuius regnum ⁊ gloꝛia ꝑmanet ſine fine. ii laus ⁊ gloꝛia magni-ficentiſſima in eternum. AMEN.  Explicit tractatus venerabiľ patris Fratris Humberti  ndā mgi generaľ oꝛdinis dicatoꝝ de dicatōe crucis. 
Vorlage: Berlin SB (Original).
Anm. Ausg. Humbertus Romanis. De predicatione crucis. Hrsg. Valentin Portnykh u. Christine Vande Veire. Turnhout 2018. (Corpus Christianorum Continuatio Medievalis. 279.). Online-Ausg.: Humbertus de Romanis OP Liber de predicatione sct. Crucis. Transcribed and edited by Kurt Villads Jensen (Stand 8.VIII.2012) [4.XII.2020]. — Vgl. Cramer, Valmar: Humbert von Romans’ Traktat über die Kreuzpredigt. In: Das heilige Land 79(1935) S. 132–153; 80(1936) S. 11–23, 43–60, 77–98. — Portnykh, Valentin L.: Le traité d’Humbert de Romans (OP) „De la prédication de la sainte croix“. Une hypothèse sur son utilisation dans les guerres saintes du XVe siècle. In: Revue d’Histoire Écclesiastique 109(2014) S. 588–624.
HC 9029. CBBSuppl 4450. Ce³ H-551. IBE 3001. IDL 2428. IGI 8435. Pell 6178. CRF VI 1062. VB 1828. BSB-Ink H-439. Pr 2193. BMC II 465.IA 8007. Martín Abad H-68. Müller: Einsiedeln 388. Ohly-Sack 1520. Sack: Freiburg 1921. Zedler: Nassau 389. ISTC ih00551000. GWMs n0324.
Augsburg UB
. Berlin *SB
. Brussel BR. Chicago NewberryL
. Conception Abt. Darmstadt ULB
. Einsiedeln Benedikt
. Frankfurt (Main) UB
. Freiburg UB
(def.). Haag KglB
. Karlsruhe LB
. Koblenz StB. Limburg BischB
. London BL
(2 Ex.). Lüneburg RatsB. Madrid BN
. München SB
. Paris Mazarin
. Praha NKn
, NM(Nostiz)
. Roma BAngel. Rostock UB
. Sankt Petersburg NB
. Tübingen Stift. Ulm StB
(2 Ex.). Utrecht BU
. Walberberg Albert. Wien Erzbisch
, NB
.  — Ehem. Humberd (Barnard).
Gesamtüberlieferung: 31 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
Gesamtkatalog der Wiegendruckehttps://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/HUMBROM.htm • Letzte Änderung: 2017-08-01