Hilarius  Pictaviensis
✽zwischen 310 u. 320 in Poitiers, erster bekannter Bischof von Poitiers, 356 auf der Synode in Béziers abgesetzt, exkommuniziert und nach Kleinasien (Phrygien) verbannt, kehrte 360 nach Gallien zurück, †367 oder 368 in Poitiers. Versuchte, zwischen westlicher und orientalischer Theologie zu vermitteln, als Verteidiger der abendländischen Kirche gegen den Arianismus und bei der Durchsetzung des Nizänums von großer Bedeutung.
Vgl. auch Hanslik, Rudolf: Die Erstausgabe von Hilarius De trinitate und ihre handschriftliche Grundlage. In: Wiener Studien. NF. 16(1982) S. 288–295.
Ausg. Migne PL 9–10. — CCL 62–62A.
12472 Hilarius Pictaviensis: Opuscula etc. Hrsg. Georgius Cribellus. Mailand: Leonhard Pachel, 1489. 
2 Sp. 55–57 Z. Typ. 2:74G, 3:111R. Vereinzelt eine griech. Type. Meist Min. f. Init. KolTit.
1. Hilarius Pictaviensis: Opuscula. 9.VII.1489. 
86 Bl. [a²]A–G⁸HI⁶AABB⁸. 
Bl. 1a leer. Bl. 1bα (r)Euerentiſſimo in chꝛiſto patri domīo. d. Guidoni. Antonio. Archiboldo Mediolanenſi archiepiſcopo digniſſimo. Geoꝛgius Cribellus  .ſ.p. dicit. Nequeo ſatis admiꝛaꝛi: papa digniſſime: … Endet Bl. 2bβ Z. 7 … eius miſericoꝛdia conſpicis ſubleuatum. Vale.  Darunter α Z. 9 Hilaꝛius ad lectoꝛem.  4 Dist. Qui cupis hereticam rabiem cecoſ furoꝛes  β Z. 9 In laudem Auguſtini.  2 Dist. In reliquis ſcriptis omnes qui vincere doctos  … Bl. 3aα m. Sign. Ai Incipit liber pꝛimus Sancti Hilarij de trinitate contra arianos.  (c)Iꝛcūſpicienti mihi pꝛopꝛiū  humane vite ac religioſum  officiu quod vel a natura  manās vel … Sign. b rationem facti intelligibilis oſtenſum eſt. Nuꝑ  … Endet Bl. 70bβ Z. 3 Quia mihi idoneus ad fidem teſtis eſt dicens:  pater omnia mea tua ſunt: ⁊ tua mea: dominus  meus ieſus chꝛiſtus manēs in te ⁊ ex te ⁊ apud  te ſemper deus: qui eſt benedictus in ſecula ſeculoꝛum. Amen.  Explicit liber duodecimus beati Hilarij epiſcopi de trinitate.  Bl. 71aα m. Sign. AAi Incipit liber Sancti Hilarij ei contra. Conſtātium hereticum.  (t)Empus eſt loquēdi: quia ia  pꝛeterijt tempuſ tacēdi. Chꝛiſtꝯ expectetur: … Endet Bl. 86aβ Z.48 … ad vos in do  xo reuerti:  ſecurū eſt moꝛi. Deus ⁊ ds n  incōtaminatos vos ⁊ illeſos in die reuelationis  reſeruet: opto fratres cariſſimi.  Explicit libeꝛ ſcī Hilaꝛij ei ď ſynodiſ fiďi catholice  arianos ⁊ puaricatoꝛeſ ariauis aceſcēteſ  Mediolani īſſi ꝑ magiſtꝝ Leonaꝛdū Pachel  āno a natiuitate di ni ieſu xi mileſimo dringenteſimo octogeſimo nono: ſeptimo idus iulij.  Bl. 86b Reg. in 4 Sp. Endet Sp. 4 Z. 26 mus redderetuꝛ 
2. Augustinus, Aurelius: De trinitate. 26.V.1489. 
80 Bl. a–k⁸. 
Bl. 1a leer. Bl. 1bα Auguſtinus ex libro retractationum.  (l)Ibros de trinitate que deus eſt:  quīdecī ſcripſi per aliquot ānos:  … Bl. 2aα m. Sign. aij Incipit liber pꝛimus Aurelij Auguſtini de  trinitate.  De triplici cauſa erroꝛis falſa de deo opinantium. Cap. i.  (l)Ecturus hec que ď trinitate  diſſerimus: pꝛius opoꝛt vt  nouerit ſtillum … Sign. b filius habeat alium de quo ſit: ⁊ cuius filius ſit:  … Endet Bl. 79bβ Z.12 … quecū dixi  in his libꝛis de tuo: agnoſcāt ⁊ tui: ſi qua ď meo:  ⁊ tu ignoſce ⁊ tui. Amen.  Explicit liber quintus decimus. Aurelij Auguſtini de trinitate.  Mediolani Impꝛeſſus per magiſtrum Leonardum Pachel. Anno a natiuitate domini noſtri  ieſu xi mileſſimo quadringenteſſimo octuageſimo nono. ſeptimo calendas Iunij.  Bl. 80 leer.
Vorlage: Wellington TurnbullL (Mikrofilm).
Inhalt: Bl. 3a: De trinitate. — 71a: In Constantium. — 74a: Ad Constantium. — 76a: Contra Auxentium. — 77a: Auxentius Mediolanensis: Blasphema (Ego quidem, piissimi imperatores, existimo …). — 77a: De synodis.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 90. München SB (Digitalisate) (1), (2). Valencia BU (Digitalisat).
H 8666. Rogledi Manni: Milano 502. Badalić 551. Ce³ H-269 u.Suppl. Ce³Suppl H-269. IBE 2901. IBPort 848. IGI 4777 u.Corr. Kaplan 263. Pell 5992. BSB-Ink H-273. CIBN H-140. Pr 5981. BMC VI 777.IB 26629. 777.IC 26629. Bod-inc H-123. Šimáková-Vrchotka 960. ISTC ih00269000.
Acireale BZelant. Ávila BP (2). Allendale UL (1.2). Bergamo BCiv (2 Ex.). Bologna Gy (3 Ex.). Brno UKn (def.). Dubrovnik Franzisk. Évora BP. Firenze BN (2). Genova BFranzon, BU. Göttweig Benedikt
. London BL
. Lucca BStat. Macerata BCom. Mahón BP. Mestre Kapuz. Mexico City FacDerecho (1). Milano BAmbros (2), BNBraid (2 Ex.). Modena BEst. Montepulciano BCom (def.). München SB
. New Haven *UL. Orihuela Sem (1). Oxford Bodl. Padova BCap. Paris BN (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Perugia BAugust. Praha NM (def.). Salamanca BU. San Sepolcro BCom (1, def.). Šibenik Franzisk. Siena BCom. Stuttgart LB
. Torino BNU (def.). Tübingen *UB
(def.). Valencia BU
. Venezia BNMarc (2, def.). Villanova UL (2). Viseu BMun. Volterra BGuarnacci. Wellington TurnbullL. Zagreb Metropol.
Gesamtüberlieferung: 49 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12473 Hilarius Pictaviensis: De trinitate. [Venedig: Paganinus de Paganinis, um November 1489]. 
74 Bl. A–H⁸I¹⁰. 2 Sp. 50 Z. Typ. 10*:130G, 13*:64G. Min. f. Init. KolTit.
Bl. 1aα m. Sign. A Incipit liber pꝛimus Sancti Hilarij de trinitate contra arianos.  (c)Ircūſpiciēti mihi ꝓpꝛiu  hūane vite ac religioſum  officiu qď vľ a natura manās vel … Sign. b ſiōes oꝑationū ſūt: ſ idē deꝯ ꝗ oꝑa oīa ī oī… Endet Bl. 74bβ Z. 45 … ⁊ tua mea: ds  meus ieſus xs manens ī te ⁊ ex te ⁊ apď te  ſemꝑ deꝯ: ꝗ eſt bdictꝯ ī ſecula ſcľoꝝ. Amen.  Explicit liber duodecimꝯ beati Hilarij epi-ſcopi de trinitate. 
Vorlage: Jena ULB (Original). Göttweig Benedikt (Einzelfotos).
Anm. Bildete vermutlich mit GW 2927 (datiert 12.XI.1489) und GW 4588 eine Bucheinheit.
Reproduktionen: London BL (IISTC). München SB (Digitalisat). Zaragoza BU (Digitalisat).
HC 2038,2. CBBSuppl 4438. Ce³ H-270 u.Suppl. CIH 1704. IBE 2900. IBPort 847. IGI 4778 u.Corr. VB 4267,2. BSB-Ink A-878,2. Pr 5164,2. BMC V 455.IA 23259. Madsen 1989. Mendes: Lisboa 603. Oates 2024. Sack: Freiburg 1848. ISTC ih00270000.
Acireale BZelant. Assisi BCom. Augsburg UB
. Ávila BP. Baltimore ArtM. Bamberg SB. Bergamo BCiv (2 Ex.). Berlin *SB†. Bologna Gy (2 Ex.). Brussel BR. Budapest BN. Cambridge UL. Carpi BCom. Cesena BMalatest. Chiusi della Verna Franzisk. Coleraine UL. Córdoba Catedr. Cupramontana BCom. Dallas BridwellL. Firenze BProvMoren. Freiburg UB
. Genova BU. Göttweig Benedikt
. Greifswald UB†
. Imola BCom. Ithaca UL. Jena *ULB. København KglB. Köln Erzbisch. Kremsmünster Benedikt. Leipzig BuchM
. Lisboa BN. London BL
. Madrid BN. Manchester RylandsL
. Messina BU. Milano BAmbros (2 Ex.), BNBraid. Montserrat Benedikt. München SB
(2 Ex.). Napoli BN, BU. New York ButlerL. Oxford Bodl. Padova BAnton, BU (2 Ex.). Palermo BRegion. Palma de Mallorca BP. Pavia BU. Philadelphia FreeL. Piacenza BCom. Pontida Benedikt
. Praha NKn. Prato BRoncioni. Recanati BBenedettucci. Roma BAngel, BCasanat, BN
. Sankt Florian Aug (2 Ex.). Stuttgart LB
. Teramo BProv. Torino BNU (def.). Toronto IMediev. Trento BCom. Venezia BNMarc (2 Ex.), MCorrer, Sem. Viterbo BCom, Sem. Washington (D.C.) LC (2 Ex.). Wien NB
(2 Ex.). Wiener Neustadt Zisterz
. Zadar Franzisk. Zaragoza BU
.
Gesamtüberlieferung: 83 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
11 Sp. 93a Hilarius Pictaviensis: Opera. Paris: für Jodocus Badius Ascensius, 1500. 
H 8665. PA II 336.620. Maittaire IV 729. Renouard: Badius II 490. ISTC ih00270500.
Es handelt sich vermutlich um einen Sammelband mit Hilarius: Opera. Paris: Jodocus Badius Ascensius, [1510/11] (ISTC ih00270500. Renouard: Badius II 490) und Opuscula illustrium virorum. Paris: André Bocard für Jean Petit, 28.VI.1500. H 1906 (M27856); vgl. auch Stolz: Überlingen 153.
Cambridge UL. Heidelberg UB. London BL
. Mainz GutenbergM. Überlingen LeopoldSophieB
.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 2008 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/HILAPIC.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03