Graduale
Seit dem 12. Jh. Bezeichnung für Choralbücher, die die gesamten Gesänge (Solist und Schola) der Messe (Proprium de tempore, Proprium sanctorum. Commune sanctorum) enthalten. Auch Antiphonarium Missarum (im Gegensatz zum Antiphonarium Officii) genannt. Der Name Graduale (Gradale, d. i. röm. Cantatorium, Responsorium graduale) weist auf die von Vorsängern ausgeführten Gesänge auf den zum Ambo hinaufführenden Stufen hin. Textlich handelt es sich um Psalmverse. Das G. beginnt in der Regel mit dem Introitus zum 1. Adventssonntag Ad te levavi domine …
Den Hauptteil bildet das Proprium Missae mit der Gliederung Introitus und Psalmvers, Gradual-Responsorium und Psalmvers, Alleluja bzw. Tractus (nicht fest eingegliedert), Offertorium und Communio, jeweils für jeden Sonn- und Feiertag im Ablauf des Kirchenjahres. Die folgenden Teile variieren; meist schließen sich an: Versus allelujatici (vgl. auch Hauptteil), Ordinarium Missae (stets mit gleichem Text: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei) und Sequentiar.
In Nr 10977 fehlt das Sequentiar. Wegen der Heiligen (S. Georg, S. Ulrich) handelt es sich möglicherweise um ein Graduale für Bayern.
Vgl. Molitor, Raphael: Deutsche Choral-Wiegendrucke. Regensburg 1904. — Fiala, Virgil u. Wolfgang Irtenkauf: Versuch einer liturgischen Nomenklatur. In: Zur Katalogisierung mittelalterlicher und neuerer Handschriften. Sonderheft der Zeitschrift für Bibliothekswesen und Bibliographie 1963, S. 111–112. — Agee, Richard J.: The Printed Dissemination of the Roman Gradual in Italy during the Early Modern Period. In: Notes 64(2007) S. 9–42. — LThK IV Sp. 1158–1159. – MGG V Sp. 622–632 u. IX Sp. 1667–1680.
Übersicht 
Graduale Romanum
160 Bl. 
[a–m⁸n¹⁰o²p–t⁸v¹²]. 7 Z. im Notensystem. Typ. 
1:138G. Init. 
b. G m. Ligaturen, c-u. f-Schlüssel auf 7 × 5 schwarzen Notenlinien m. seitlicher, doppelter Rahmenlinie (Metalls.). 
Bl. 1a
						[²]D te leuaui animam meam  deus meus in te confido … Lage b tis dei tege … Endet Bl. 160a Z. 4 … [¹]gnus dei qui tollis peccata muudi Dona nobis pacem Finit feliciter  Bl. 160b leer.
Anm. Für die Herstellung des Druckes in Augsburg sprechen der Einband des Londoner Exemplars, der von dem Augsburger Drucker Ambrosius Keller stammt, sowie die Wasserzeichen des verwendeten Papiers. Vgl. dazu BMC und Rhodes, Dennis E.: A Note on some Fragments of Vegetius from Augsburg. In: The Library 3,8(1953) S. 36–37. 
C 4271. 
Bohatta: Lit.Bibl. 699. 
Pr 1940. 
BMC II 401.IB 15154. 
ISTC ig00329700. 
 London *
BL. 
Tübingen UB (Fragm. 7 Bl.). 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
250 Bl. 
[A²]A–N⁸O¹⁰P⁶Q–Vxy[z]a⁸b⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [4]I–CLXXXII[74] [m. Fehlern]. 1, Reg. 2 Sp. 8 Z. im Notensystem. Reg. 34 Z. Typ. 
11:78G, 
13:158G, 
15:229G. Init. 
i, 
k, 
m. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlinie auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. DrM 
Ib. Rotdr. 
Bl. 1aα, rot Regiſtrū ꝓ officijs in hoc  Graduali cōtentis. cū folioru quottatiōe annotatis.  schwarz Dominica prima aduentus rot i.  schwarz Dominica ſecūda aduētus rot ij.  … Endet Bl. 1bβ Z. 19 Po ſalute viuoru rot cxix  Bl. 2 leer Bl. 3a m. Sign. Ai u. Blz. I, rot Dominica prima  aduētus  links daneben, schwarz
						[²]D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rot ꝟ schwarz
						(D¹)o … Bl. 82a m. Blz. LXXX Z. 12, rot Sequitur Cōmune ſcōꝝ schwarz  prudentes  Bl. 83a m. Blz. LXXXI, rot In vigiliis  Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz
						[²]go autem  … Endet Bl. 121b Z. 4 … Sperēt in te omnes rot .cxvi. Cō schwarz Amē  dico vobis quicquid rot .cxvii  Bl. 122 leer. Bl. 123a m. Sign. Q u. Blz. CXX, rot Dominica infra  octavas domini  Introitus  links daneben, rot
						(D¹)
					schwarz Vm medium  … Endet Bl. 177b Z. 7 … et gaudebit cor veſtrum  alleluia alleluia  Bl. 178a, rot
						(K¹)
					schwarz yrie rot In ſūmis feſtis schwarz eleyſon  … Endet Bl. 250a Z. 7 … nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpi terna gaudia  Bl. 250b, rot Anno a partu virginis Milleſimo quadringenteſimo octuageſīo octauo. Quarto Idus Marcij  Sanctiſſimo in chriſto patre ac domino domino-Innocentio octauo pontifice maximo. Illuſtriſſimo nobiliſſīe domus Auſtrie Friderico Roma-norum Imꝑatore glorioſiſſīo. Et filio eius Maximiliāo Romanorum rege inuictiſſimo. Sancte  catholice eccleſte gubernacula tenētibus Nobili  vero Caſpare de Rheno vrbis Baſilienſis gerente epiſcopatum. Finitū eſt hoc opus preclarū. et  in vrbe prenominata Baſtlienſi foeliciter elabo-ratum. Ingenio et impenſis ſpectatiſſimorum virorum Michaelis vuenſſzler et Iacobi de Kilchen  vrbis prenomīate ciuium. Opus profecto omnium iudicio laudatiſſimuz. et cunctipotentis laudibus. quo notarū illa male antiquata diſſonā-tia hac ſui diffuſiua et quidē regulata vniformitate e medio tollitur. congruentiſſimum.  DrM  
Anm. Auch abweichend, z.B. Bl. 1bβ Z. 20 Fe .iiijtuor. tꝑm in aduētu. rot clxxv  … Endet Z. 28 Sabbʼo tuor tꝑm  pēthʼ. rot clxxxij  Bl. 150a Z. 3 … ac domino. domino  … Illuſtriſ-ſimo … Z. 17 vniformi-tate. e medio … (z.B. Ex. San Marino (Calif.) HuntingtonL).
H 7842. 
Bohatta: Lit.Bibl. 702. 
Kaufmann-Nabholz 868. 
Ce³ G-330. 
Pr 7516. 
BMC III 731.IC 37134. 
Kind: Göttingen 962. 
Madsen 1744. 
Oates 2745. 
ISTC ig00330000. 
 Basel UB (def.). 
Cambridge *UL. 
Göttingen SUB (Fragm. 1 Bl.). 
Goslar K (2 Ex.). 
København KglB (Bl. 240–249 fehlen). 
London BL (def.). 
Mels Kapuz (def.). 
San Marino (Calif.) HuntingtonL (def.). 
Solothurn ZB (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 10 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
194 Bl. 
[A²]A–N⁸O¹⁰P⁶[Q]a⁸b⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [2]I–CXIX[73]. 1, Reg. 2 Sp. 8 Z. im Notensystem. Reg. 26 Z. Typ. 
11:78G, 
15:229G. Init. 
i, 
k, 
m. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlienie, auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. DrM 
Ia. Rotdr. 
Bl. 1aα, rot Regiſtrū ꝓ officiis in hoc  Graduali cōtentis. cū folioru quottatiōe annotatis.  schwarz Dnīca prima aduētꝯ .i.  … Endet Bl. 1bβ Z. 11 Pro ſalute viuorū .cxix.  rot Anno a partu virgīs Milleſimo quadringenteſimo  ottuageſimo octauo quarto idus marcii finitum eſt  hoc opus preclarum et in   vrbe Baſiliēſi feliciter elaboratū īgenio et impenſis  ſpctābiliū viroꝝ Michaeľ  vuēſzler et Iacobi de Kilchen vrbis prenoīate ciuium  DrM, rot  Bl. 2 leer. Bl. 3a m. roter Sign. Ai u. roter Blz. I, rot Dominica prima  aduētus  links daneben, schwarz
						[²]D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rot ꝟ schwarz
						(D¹) o  … Bl. 82a m. roter Blz. LXXX Z. 12, rot Sequitur Cōmune ſcōꝝ schwarz  prudentes  Bl. 82b leer. Bl. 83a m. roter Sign. Li u. roter Blz. LXXXI, rot In vigiliis  Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz
						[²]go autem  ſicut oliua fructificaui  in domo domini ſperaui … Bl. 121b Z. 2 … Alľa  rot ꝟ schwarz Oſtende nobis domine rot .i. Offer.  schwarz ris mei Sperēt in te omnes rot .cxvi. Cō schwarz Amē  dico vobis quicquid rot .cxvii  Bl. 122 leer. Bl. 123a, rot
						(K¹)
					schwarz yrie rot In ſūmis feſtis schwarz eleyſon  … Endet Bl. 194a Z. 5 … rot
						(A¹)
					schwarz ue ſpōſa verbi ſūmi maris portꝯ ſignū  dumi aromatū virga fumi angelorū domina  rot
						(S¹)
					schwarz upplicamꝯ nos emēda emēdatos nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpiterna gaudia  Bl. 194b leer.
Bohatta: Lit.Bibl. 701. 
Kaufmann-Nabholz 869. 
Pell 5287. 
VB 382. 
ISTC ig00330200. 
 Altdorf (CH) SArch (def.). 
Berlin *
SB. 
Paris BN. 
Spiringen PfarrArch. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
250 Bl. 
a–n⁸o¹⁰p⁶q–yab⁸c⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [2]j–clxxiiij[74]. 1, Reg. 2 Sp. 8 Z. im Notensystem. Reg. 28 Z. Typ. 
14:158G(?), 
15:229G. Init. 
i, 
k, 
m, 
u. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlinie, auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. Rotdr. 
Bl. 1aα, rot Regiſtꝝ ꝓ officijs in  hoc graduali cōtentis  cū folioꝝ quottatione  annotatis  schwarz Dica prima aduentꝯ rot j  … Endet Bl. 1bβ Z. 25 Pro ſalute viuoꝝ rot cxix  Finit  Bl. 2 leer. Bl. 3a m. Sign. ai u. Blz. j, rot Domīca  Prima  aduētus  links daneben, schwarz
						(A²)D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rot ꝟ schwarz
						(D¹)o … Bl. 82a m. Blz. lxxx Z. 12, rot Sequitur cōmune ſcōꝝ schwarz Quī prud. rot ciij  Bl. 83a, rot In vigilijs Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz
						(E²)go autem  … Endet Bl. 121b Z. 4 mei rot cxvj Cō schwarz Amen dico vobis cd rot cxvij  Bl. 122 leer. Bl. 123a m. Sign. qi u. Blz. cxx, rot Dica infra  octauas dūi  Introitus  links daneben
						(D¹)
					schwarz Vm medium … Endet Bl. 177a m. Blz. clxxiiij Z. 4 eos de terra egypti ego dominus deus  veſter  Bl. 177b u. 178 leer. Bl. 179a m. Sign. ai, rot
						(K¹)
					schwarz yrie rot In ſummis feſtis schwarz eleyſon … Endet Bl. 250a Z. 7 … nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpiterna gaudia.  Bl. 250b leer.
Nachtr 140. 
Bohatta: Lit.Bibl. 700. 
BSB-Ink G-232. 
Pr 7515. 
BMC III 731.IC 37132. 
ISTC ig00329900. 
 Basel UB (def.). 
Berlin *
SB (def.). 
Coburg LB (def.). 
Goslar K. 
London *
BL. 
Lüneburg RatsB (def.). 
München *
SB. 
Neuburg SB. 
Solothurn ZB (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
182 Bl. 
[ab–y⁸z¹⁰]. Gez. [4]I–CLXXVII[1]. 1, Reg. 2 Sp. 9 Z. im Notensystem. Reg. 44 Z. Typ. 
7:92G, 
9:130G, 
12:180G. Init. 
b, 
m, 
s, 
y, 
aa, 
dd. G m. Ligaturen, c-, f- u. g-Schlüssel auf 9 × 4 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. DrM 
I. Rotdr. 
Bl. 1 u. 2 leer. Bl. 3aα, rot Regiſtrū ſuꝑ gradali ſegregatī  officia miſſaru in rubꝛica: reli  vt reſtant in eiſdem cantanda   vtiľr alphabetico moꝛe oſtētās.  Introitus miſſaru pꝛo exigētia  tempoꝛum taliter ſuccedunt.  schwarz Ad te leuaui foľ. j. rot dica. j. aduētꝯ  … Endet Bl. 4aβ Z. 44 Finis regiſtri  Bl. 4b leer. Bl. 5a m. Blz. I, rot Dica pꝛi-ma in aduētu Intꝛoitꝯ  links daneben, schwarz u. rot
						(A²)
					schwarz D te leuaui animam meam deus meus in te confido  … Lage c laqueus contxitus eſt ⁊ nos libera- … Endet Bl. 120b Z. 5 Confiteoꝛ vnū baptiſma in remiſſionē peccatoꝛū  ⁊ expecto reſurrectionem moꝛtuoꝛum et vitam  venturi ſeculi amen.  Hoc opus graduale dicier vulgo ſolitum: ꝑmaximis ⁊ cura ⁊ ſolicitudīe Mgi Sixti haug reuiſum ⁊ caſtigatū finit foeliciter: imſſū Augſte  induſtria ⁊ impēſis Erhardi ratdolt ibidē artis  impꝛeſſoꝛie noīatiſſimi Anno chꝛiſtiane ſalutis  M.cccc. lxxxxiiij.xij. kaľ Iulij.  Bl. 121a m. roter Blz. CXVII bis 124b rote Notenlinien.  Bl. 125a Erhardi Ratdolt felicia conſpice ſigna  Teſtata artificem qua valt ipſe manum  DrM, rot u. schwarz  Bl. 125b u. 126 leer. Bl. 127a m. roter Blz. CXXI, rot Dica  ſcďa in  Aduentu  Introitus.  links daneben, rot u. schwarz
						(P¹)
					schwarz Opulus ſyon ecce dominꝯ  veniet ad ſaluādas gentes ⁊ auditā  faciet dominus gloꝛiam vocis ſue … Endet Bl. 181a m. roter Blz. CLXXVII Z. 7, rot … (A¹)
					schwarz Men dico vobis  quicquid oꝛantes petitis credite ⁊ accipietis  et fiet vobis.  Bl. 181bα, rot Regiſtrum ſecūde partis huiꝯ  gradaľ. oſtentans officia dominicalia per totius āni circulum  cum ſignatione folioꝛum.  … Endet β Z. 11 Officia dominicalia m anni  circulū finiunt feliciter: imſſa  Auguſte induſtria et impenſis  Erhardi ratdolt ibidē artis impꝛeſſoꝛie nomīatiſſimi. Anno  chꝛiſtiane ſalut. M.cccc.xcviij  xxx. die Iunij.  Bl. 182 leer.
H 7843. 
Bohatta: Lit.Bibl. 703. 
Ce³ G-331u.Suppl. 
CIH 1436. 
IGI 4356 u.Corr. 
BSB-Ink G-233. 
Borrelli 113. 
Hubay: Augsburg 909. 
Oates 965. 
Pollard: MorganL 386. 
ISTC ig00331000. 
 Augsburg Bisch (1), *SStB (def.), 
UB. 
Bolzano M (def.). 
Bressanone Sem. 
Cambridge UL (Fragm. 40 Bl.). 
Frauenfeld KantB. 
Győr Sem (Bl. 1–124, def.). 
Hamburg MKunst. 
Klagenfurt Bisch. 
München SB. 
New York MorganL (Bl. 1–124). 
Stams Zisterz (Bl. 1 fehlt). 
Stuttgart LB. 
 Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
386 Bl. 
a¹⁰b–s⁸t¹⁰v–z⁊ꝝꝝꝝA–C⁸DE¹⁰F–T⁸V¹⁰. Gez. [3]I–CCCLXXXI [m. Fehlern]. 1, Reg. 2 Sp. 7 Z. im Notensystem. Reg. 85 Z. Typ. 
4:165G, 
6:85G, 
8:105G, 
10:220G, 
11:420G, 
12:104G. Init. 
a, b, 
k, 
ee, 
gg, 
ll. Rubr. 
δ, 
ε. R m. Ligaturen, c u. f-Schlüssel auf 7 × 4 roten Notenlinien. VM. des Lucantonio Giunta (Husung 154). Rotdr. 
Tit., rot Gꝛaduale m moꝛem ſancte Romane eccleſie integrum ⁊ com-pletum: videlicet dominicale  ſanctuariū: cōmune: ⁊ cantoꝛinum ſiue kyriale.  M.ccccc.  Cū pꝛiuilegio ceſſo ab illuſtriſſimo Uenetoꝝ dominio pꝛo di-cto graduali modo impꝛeſſo  et etiam pꝛo antiphonario  ⁊ pſalmiſta iam īmediate  impꝛimendis: ſub pe-na vt in gratia.  VM  Coꝛrectum per fratrem Franciſcum de Bꝛugis  oꝛdinis minoꝛum de obſeruantia.  Bl. 1b Frater frāciſcus de Bꝛugis oꝛdinis minoꝝ obſeruantiū de ꝓuincia ſancti Anto-nij: ad cantoꝛes pꝛefatio.  (S)Uffeciſſet vti mi frē vniuerſi ꝗ legitis ī hoc volumīe graduū id me adim-pleſſe: … Bl. 2a, rot Capitulū pꝛimū in quo traca de diuiſione toni in cōmuni: ⁊ quid ſit tonus quo ad pꝛimū modū: ⁊ quid ſit ſemitonus minoꝛ ⁊ maioꝛ.  schwarz
				(T¹⁰)Onus igi ꝓpꝛie duplex eſt. Pꝛimo ꝓut ex duobus ſemitonis integra. … Bl. 3bα Z. 52, rot Pꝛeſbyteri Ioāni petri Māteij carme.  8 Dist., schwarz Diuinos quicū ſonos ratione requiris  … Z. 69, rot ⁌ Tabula pꝛo graduali.  … Bl. 4a m. Sign. a u. roter Blz. I, rot Dica .j. de aduētu.  Auf der ersten Notenlinie, rot Introitus.  schwarz
				(A²)D te leuaui animā  meaz: deꝯ meus ī te  fido … Sign. b tue veritas initio cognoui de te- … Endet Bl. 220b Z. 21 …  notata ſūt in margini-bus gradualiū: introitibꝯ: offertoꝛijs: ⁊ cōionibꝯ: in paſcha ⁊ pēthecoſtē t dicūtur.  rot Explicit graduale dicale Impꝛeſſum Uenetijs  cura ta impē nobiľ viri luceatonij de giunta floꝛētini: arte aūt Ioānis emerici de  Spira: Anno incarnationis dice:  M.cccc.lxxxxix.iiij Kľ. octobꝛis.  Bl. 221a m. Sign. A u. roter Blz. CCXIX, rot In vigilia ſācti Andree apľi Introitus  schwarz
				(D³)Ominu ſecu mare galilee vidit duos fratres … Endet Bl. 327b Z. 2 et qui querit inuenit et pul-ſanti aperietur.  rot Finit feliciter cōmune ſanctoꝛū  maxima cum diligētia ac ſummo ſtudio emēdatū: impꝛeſſu Uenetij impenſi nobilis viri Luceantonij  de giūta floꝛētini. arte  aūt Ioānis Emerici de Spira: anno  natiuitatis di  M.cccc.xcix.  xix. kľ. Feb  Bl. 328 leer. Bl. 329a m. Sign. O u. Blz. CCCXXV, rot In agēda de-functo-rum in-troitꝯ.  links daneben, schwarz
				(R²)Equiē eternā  dona eis domine  et lux ꝑpetua … Endet Bl. 385b Z. 5 … Cōfitemini do q  bonꝯ q ī ſeculū miicoꝛdia eiꝯ.  Gľia.  daneben, rot Explicit volumē graduū ſūma cura longiſſimiſ vigilijs ꝑfectū: Imſſū Uenetijs īpē nobiľ viri Luceātonij de giūta  floꝛētini. arte aūt Ioānis emerici de ſpira. Anno nataľ di M.ccccc. Kľ. Martij.  Bl. 386 leer.
Anm. 1. Titel auch abweichend, rot Gꝛaduale m moꝛem ſancte Romane eccleſie: integrū ⁊ cōpletū  videlicet dicale: ſanctuariū:  cōmune: ⁊ cātoꝛinū: ſiue kyriale: impꝛeſſū Uenetijs  cum pꝛiuilegio: cū quo  etiam impꝛimuntur  antiphonarium et  pſalmiſta: ſub pena vt ī gratia  M.ccccc.  VM  Coꝛrectum per fratrem Franciſcum de Bꝛugis  oꝛdinis minoꝛum de obſeruantia.  (BMC; z.B. Ex. Bratislava UKn. London BL).
Anm. 2. Vgl. Armstrong, Lilian: Woodcuts for Liturgical Books Published by LucAntonio Giunta in Venice, 1499–1501. In: Word & Image 17(2001) S. 65–93.
HC 7844. 
Bohatta: Lit.Bibl. 704. 
Sander 3211. 
Badalić 480. 
Ce³ G-332. 
CIH 1437. 
Feigelmanas 179. 
IBP 2423. 
IBS 532. 
IGI 4357 u.Corr. 
Pell 5288. 
Pr 5502. 
BMC V 541.IC 24240. 
Madsen 1745. 
BSB-Ink G-233.050. 
ISTC ig00332000. 
 Adria BCap (1.3). 
Assisi Franzisk1 (1.2). 
Berkeley MusL. 
Bratislava UKn (def.). 
Budapest BAcadSci (Fragm.), BU (def.). 
Castelbuono K. 
Chiari BMorcell. 
Città del Vaticano BVat (2 Ex., 2. Ex. Perg.). 
Dubrovnik Franzisk (1.3). 
Finalpia Benedikt (def.). 
Firenze BMarucell (2.3), BN. 
Iesi Bisch (def.). 
København KglB. 
Koper ehem. Franzisk. 
Kraków Franzisk (2). 
La Habana BN (1). 
Lawrence UL. 
London BL (def.). 
Lugo BCom (1.2, def.). 
Miercurea-Ciuc M. 
Milano BNBraid. 
Modena BEst (def.). 
München SB (1). 
New York ButlerL, MorganL (1). 
Palazzolo sull’Oglio BCiv (1). 
Paris BN. 
Parma BPalat (1, def.). 
Rimini BCiv. 
Roma BN (def.). 
Speyer LB (3). 
Subiaco Benedikt (2.3). 
Trento BFeininger, Franzisk (3 Ex., 3. Ex. 1). 
Udine BCom (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). 
Venezia BNMarc (Perg. def.). 
Verona BCiv. 
Vilnius NB (1). 
Washington (D.C.) LC (1, Perg.). 
 Gesamtüberlieferung: 45 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
106 Bl. 
[a⁷b–f¹⁰g⁸h–k¹⁰lm⁷]. 4 Z. im Notensystem. Typ. 
3:ca.750G. Init. a. R, c-Schlüssel auf 4 × 4 roten Notenlinien m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. Rotdr. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b ⁖Tabula cāturie჻  Patrez apoſtoľꝝ:..  Aſꝑges me. c.j. … Bl. 3a
				(C¹)Redo ī unū Deū  (P¹)atrē oipotētē ftōꝛē cęli ⁊ tērę uiſibiliu oiu … Lage b
				(A¹)Speꝛges me  … Endet Bl. 106b Z. 1 de ⁊ lux ꝑpetua luceat eis. Cum ſtis. ⁊.  Muſica Beꝛnādo Daiano. fꝛībꝯ ars ē  Sic iſſa priꝯ: genuit quos paꝛma moyllos჻ 1477 die x apꝛiľ.  
Anm. Vgl. auch Fava, Domenico: Le conquiste tecniche di un grande tipografo del Quattrocento. In: Gutenberg–Jahrbuch 1940 S. 147–156. — Duggan, Mary Kay: The Music Type of the Second Dated Printed Music Book, the 1477 „Graduale Romanum“. In: La Bibliofilía 89(1987) S. 285–307. — Agee, Richard J.: The Printed Dissemination of the Roman Gradual in Italy during the Early Modern Period. In: Notes 64(2007) S. 9–42, hier S. 10, bezeichnet das Werk als „Kyriale“.
Genova Quarto Benedikt (def.). Lodi K. 
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gradualia einzelner Diözesen
226 Bl. 
a–h¹⁰kl¹⁰o–r¹⁰s⁶[a–k⁸]. 10 Z. im Notensystem. Typ. 
1:132G, 
2:220G, 
3:165G. Init. 
a, 
b, 
c. R m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel auf 10 × 4 roten Notenlinien. Rotdr. 
Bl. 1 u. 2 unbekannt Bl. 3a m. Sign. aiij (fragm.) plebs tu a letabitur in te oſtende … Sign. b tu funda ſti iuſticia et iudicium pꝛe… Bl. 98a m. Sign. lviij, rot In vigilia  ſancti andree officiū  links daneben, schwarz
						[¹]ominus ſecus mare galile e vidit duos fratres petrum et andream … Endet Bl. 146b Z. 10, rot Cō schwarz Confundātur ſuperbi  Bl. 147a, rot In nocte natiuitatis dī gallicantu  ſequentia  … Endet Bl. 226b Z. 9 Agnus  dei qui tollis peccata mundi dona nobis pacem  
Anm. Zu möglichen Varianten in der Kollation vgl. auch Collijn: Sveriges bibliogr. S. 186–195. —  Dass es sich bei diesem nur bruchstückhaft überlieferten Graduale (vgl. Übersicht bei T. Schmid) um ein Graduale für das Bistum Västerås (Ecclesia Arosiensis) handelt, ist durch einen Vergleich mit einer Ausgabe des 16. Jh. gesichert. Es wird auch als Graduale Suecicum bezeichnet.
Faks. Ed. Toni Schmid. Stockholm 1965. (Laurentius Petri Sällskapets Urkundsserie. VII.),
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 20. 
C 2765a. 
Bohatta: Lit.Bibl. 705. 
Ce³ G-333. 
CBS 1686. 
Pr 2644. 
Bod-inc G-170. 
Collijn: Stockholm 464. 
Collijn: Uppsala 610. 
Oates 1193. 
Whitesell: Harvard S1-952.5. 
ISTC ig00333000. 
 Cambridge UL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Cambridge (Mass.) HoughtonL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Chicago NewberryL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Helsinki NB (6 Bl.). 
London BL (2 Ex., 1. Ex. Perg. Fragm. 1 Bl., 2. Ex. Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Lübeck StB (Fragm.). 
Lund UB (Fragm. 1 Bl.). 
New Haven UL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
New York MorganL (Perg. Fragm. 1 Bl.), PL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Östersund Arch (Fragm. 2 Bl.). 
Orsa K (Fragm. 2 Bl.). 
Oxford Bodl (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Rostock UB (Fragm.). 
Stockholm Arch (Fragm. 2 Bl.), 
KglB (4 Ex., 1. Ex. Perg. def. , 2. Ex. Fragm., 3. Ex. Fragm. 1 Bl., 4. Ex. Fragm. 1 Bl.), KriegsArch (Fragm. 36 Bl.). 
Uppsala *UB (Fragm. 5 Bl.). 
Urbana UL (Perg. Fragm. 1 Bl.). 
Västerås StB (Perg. Fragm. 5 Bl.). 
 Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
306 Bl. 
[a–zA–G¹⁰H⁶]. Gez. [1]j–cccv. 9. Z. im Notensystem. Typ. 
1:112G, 
4:180G. Init. 
c, 
d, 
e, 
f, 
i. G m. Ligaturen, c-Schlüssel auf 9 × 5 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. doppelter u. einfacher Rahmenlinie. 1 Hlzs. Rotdr. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b Laurentius dei ga Eus herb et francie oꝛientalis dux Vniuerſis et ſingulis pꝛelatis eccleſiaſticiſ ꝑſonis … Z. 3 … Quēadmodū recolende meōꝛie quondā Reuerēdus in xo p et ds  ds Rudolffus jnmediatus deceſſoꝛ n vnacū venerabili Capitulo … Z. 7 … opus Gradalium ſcďm debitā foꝛmā melodie eccľie ne herb ꝑ huius artis imſſo-rie peritū mgm Geoꝛiū Reyſer nm fidelem et iuratū impꝛimi fecerūt … Z. 22 … Datum in Ciuitate na  herb Anno di milleſimoquadꝛingenteſimo Nonageſimo ſexto Dica Cantate  Hlzs.  Bl. 2a m. roter Blz. j. rot Dica pꝛi-ma aduen-tus domini  links daneben, schwarz [⁸]D te leuaui animam meam deus meus in te confido … Lage b qui deducis velut ouem ioſeph … Endet Bl. 299b Z. 9 … vt a peſte ſiue moꝛbo epidimie ſi  Bl. 300a m. roter Blz. ccxcix mus liberati  rechts daneben, rot Sequitur Co  schwarz Multitudo languentiū rot clxxxiiij.  Dar. Reg. in 2 Sp.  Bl. 300b leer. Bl. 301 m. roter Blz. ccc, rot In die palmaꝝ ad  bdicēdū palmas  cātatur Reſpōſo.  links daneben, rot (C¹) schwarz ollegerūt pōtifices et phariſei concilium … Endet Bl. 306b Z. 5 … qui locutus eſt ꝑ pꝛophetas et vnā ſanctā catholicā et apoſtolicā eccleſiam cōfiteoꝛ vnū baptiſma in remiſſionē peccatoꝛū et expecto reſurrectionē moꝛtuoꝛū et vi-tam venturi ſeculi Amen  
Anm. Fälschlicherweise zunächst auch als erster Teil des Antiphonarium Herbipolense, Nr 2065, verzeichnet. GW 2065,1. 
H 7845. 
Accurti II S. 64. 
Bohatta: Lit.Bibl. 698. 
Schr 4108. 
Madsen 223. 
ISTC ig00329730. 
 Dessau ehem. PastB. 
Erlangen *
UB (Bl. 305 u. 306 fehlen). 
København *KglB (1). 
Marburg SArch (Perg. Fragm. Bl. 206, def.). 
Sankt Paul Benedikt (def.). 
Tangermünde M (Perg. Fragm.). 
Wittenberg *Sem. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB (Perg. Fragm. Bl. 90, 99, def.). 
Würzburg UB. 
 Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
124 Bl. 
[a⁸b⁹c–e⁸f¹⁰gh⁸i⁹kl⁶m–p⁸q]. Gez. [1]ij–cxviiij[3] [m. Fehlern]. 1, Reg. 2 Sp. 7 Z. im Notensystem. Reg. 22 Z. Typ. 
19:155G, 
22:155G. Init. 
m, 
n. G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel auf 7 × 4 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. DrM 
II. Rotdr. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Blz. ij, rot Dica in  aduē links daneben, rot
						(A²)
					schwarz D te leuaui animā  meam deus meus in te confido … Lage b ra… rot
						(C¹)
					schwarz antate domino  … Endet Bl. 123a Z. 5 … rot
						(A¹)
					schwarz gnus dei qui tollis peccata mūdi dona nobis pacē  Cōſumatū ē ſpeciale ſecūdū choꝛū magūtineū  tertia die menſis junii Anno quingenteſimo  Bl. 123b DrM, rot  Reg. in 2 Sp. Endet Bl. 124aβ Z. 22 Gľia Sāctus et Agnꝯ  Bl. 124b leer.
Anm. Vgl. Geldner in Archiv für Geschichte des Buchwesens 5 (1962–1964) Sp. 140.
H 14897. 
C 4165. 
Pr 2399A. 
BMC II 501.IB 8668. 
Hubay: Würzburg 936. 
Madsen 1746. 
ISTC ig00329750. 
 Dessau LB (Bl. 1 u. 124 fehlen). 
København KglB. 
London BL (Bl. 69 u. 75 fehlen). 
Wrocław *ehem. StB. 
Würzburg *
UB. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.