Gandino, Albertus de
Albertus Gandinus, ✽ um 1250 in Crema oder Cremona, † um 1310. Wirkte als Richter in Perugia, Florenz, Siena, Lucca und Bologna. Seine „Quaestionum statuorum“ sind eines der ersten umfassenden Werke zur Statutentheorie; mit seinem um 1300 geschriebenen Traktat „De maleficiis“ wird er zum Begründer der Strafrechtswissenschaft.
Seine Schrift „De maleficiis“ erschien auch wiederholt zusammen mit Gambilionibus, Angelus de: De maleficiis (GW 10530–10533). Die Drucke überliefern zwei verschiedene Textredaktionen (5. und 6. Textstufe nach Kantorowicz).
Ausgabe: Kantorowicz, Hermann: Albertus Gandinus und das Strafrecht der Scholastik. Bd 2: Die Theorie. Kritische Ausgabe des Tractatus de maleficiis nebst textkritischer Einleitung. Leipzig 1926.
Vgl. Kantorowicz, Hermann: Geschichte des Gandinustextes. In: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanist. Abt. 42 (1921) S. 1–30 u. 43 (1922) S. 1–44 — Kantorowicz, Hermann: Albertus Gandinus und das Strafrecht der Scholastik. Bd 1: Die Praxis. Leipzig 1907; Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte. Hrsg. Helmut Coing. Bd 1: Mittelalter (1100–1500). München 1973.
10539 Gandino, Albertus de: De maleficiis. Mit den Additiones von Paulus de Castro. Daran: Guido de Suzaria: De tormentis. Mit den Additiones des Ludovicus Bologninus. Venedig: Bernardinus Stagninus, 18. u. 26.XI.1491. 
48 Bl. a–e⁶f–hA⁶. Gez. [1]2–47[1]. BlKust. 2 Sp. 80–82 Z. Typ. 4:92G, 11:81G. Min. f. Init. Rubr. δ. KolTit.
Tit. Albertus de Gādino vna  cum ſuplectionibus Do. Pauli de caſtro ſuper materia maleficioꝛu Nec non eſt Tractatus perutilis  ⁊ quottidianus de toꝛmentis Guidonis de ſuzaria mātuani cum additionibus Do. ludouici  de bologninis de Bo. vtriuſ iuris doctoꝛis clariſſimi equitiſ Digniſſimi Ad magnificos Dominos  Do. pꝛetoꝛes ⁊ eoꝛūdē aſſeſſoꝛes ac Iudices ad maleficia Deputatos  Bl. 1b Libellus aureus ⁊ perutilis maleficioꝝ excellentiſſimi vtriuſ Iuris īterpetris domini Alberti de Gandino  de crema cū ſuplectionibꝯ excellentiſſimi vtriuſ Iuris monarce domini Pauli de caſtro in luce nouiter redditus ⁊ diligenter caſtigatus per me Alouiſum aſole Patauū Iuris doctoꝛem minimū Inter doctoꝛes pata-uos ad cōmunem omnium vtilitatem.  … Z. 17 Rubꝛice  … Bl. 2aα m. Sign. a2 u. Blz. 2 ⁌ Incipiūt Notabilia Ciuiliū ⁊ criminaliū queſtionū nota-ta per dominum Albertū de gandino Iuris vtriuſ docto-rem excellentiſſimum  Quid ſit accuſatio ⁊ q accuſaioꝛ ſit neceſſarius. bꝛica.  (a¹¹)Ccuſare aūt  nihil aliď eſt … Additiones Z. 10 Eſt neceſſarius accuſa-toꝛ vbicun eſt … Sign. b cognoſcitur ꝑ accuſationē denunciationem īquiſitionem ⁊ ex- … Text endet Bl. 42bβ Z. 69 … ſic al. diſtīgui . ff. de bōis damp. l. v. i.ij. ⁊. iiij. Rſo. hāc queſtionē ſic ďterminauit ds. Martinus de fano. Laus deo  Ciuiliū ac crimīaliū ſtionu Iuris vtriuſ Eximij doctoꝛiſ  di Albʼti de Gādīo ſuꝑ mā maleficioꝝ quotidianꝯ libellꝯ feliciter explicit. Imſſus venetijs ꝑ magm Bernardinū de  Tridīo de mōte ferrato. Anno di .M.cccclxxxxi. die vero  xviij. Nouēbꝛis. Regiſtrū  Reg. 1 Z.  Additiones enden Bl. 43aβ Z. 80 … Hec ſic. q. fuit ď  fo flo. ⁊ ex eoď hōicidio. Alij et .q. fuerunt ſe. vt. . poſui. ⁊.  Opere finito reddatur gratia chriſto A  Bl. 43bα ⁌ Incipit perutilis ⁊ quottidianus tractatus de toꝛmētis ꝑ  pꝛeſtantiſſimu ac eminentiſſimū ea etate doctoꝛe dm Guidonem de ſuzaria mantuanum cū additionibus. D. Loduici  bolognīs ď bononia vtriuſ iuris doctoꝛis clariſſimi eꝗtiſ  digniſſimi in almo bo. ſtudio. Anno di .M.cccc.lxxxviij.  Ad magnificos dns. d. toꝛes ⁊ eorundem aſſeſſoꝛes ac iudices ad maleficia deputatos.  Guido de ſuzaria.  (d)E queſtionibus pleniꝯ  tractaturus videndū eſt quid ſit queſtio. … Additiones Z. 45 Additio Domini Ludouici.  Circa hanc quottidianā … Text endet Bl. 48aβ Z. 45 … que  eſt optima legū interpꝛes cōtrarium ſemꝑ vidi uari ⁊ ſului.  Additiones enden Z. 63 … a quo omne bonum ⁊ omne donum perfectum pꝛocedit vt a patre luminū attribues. Ludouicus de bologninis  v. i. doctoꝛ clariſſimus ⁊ eques inſignis.  Explicit perutilis quottidianus tractatus de toꝛmentis  … Z. 72 … Emendatiſſime ⁊ diligentiſſime viſa in regia ac excelſa ciuitate Uenetiarum. ⁊ impenſis  Bernardini de Tridino de Monteferrato libꝛoꝛu merca-toꝛis fidelis. Et induſtria non leui eiuſdem fideliter impꝛeſſa.  Anno a ſalute chꝛiſtiana .M.cccclxxxxj. die xxvj. Nouēbꝛis.  Bl. 48b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 35.
HR 7465. Klebs 33.1. Ce³ G-67 u.Suppl. IGI 4168. VB 4053. Günther 3709. Hubay: Augsburg 854. ISTC ig00067000.
Augsburg SStB. Berlin *SB
(2 Ex., 1. Ex.†, 2. Ex.†). Lambach Benedikt
. Leipzig UB
. Lucca BCap. Milano BNBraid. Newark (N.J.) PL (Bl. 43–48). Padova BCap, BU, Sem (2). Piesing *OwB. Rovigo BConcord (def.). Salzburg UB. Sankt Gallen Benedikt. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Treviso BCap. Vicenza BBertol. Wien NB
. Zeitz DomherrB.
Gesamtüberlieferung: 20 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10540 Gandino, Albertus de: De maleficiis. Mit den Additiones des Jacobus de Butrigariis. Mailand: Ulrich Scinzenzeller, 15.I.1494. 
52 Bl. a⁸b–g⁶h⁸. 2 Sp. 73 Z. Typ. 6:83G, 7:130G. Init. l. Min. f. Init. DrM IV. KolTit.
Bl. 1 leer. Bl. 2aα m. Sign. aij Tractatus Maleficioꝝ Alberti ď Gandino vna cū additionibus Iacobi butrigarij congruis locis annotatis.  … Z. 5 (a¹²)Ccuſare ante  Nihil aliud eſt … Additionnes Z. 11 Additio. Accuſationis officium etiā laudabile eſt … Sign. b Qūo ď maleficijs cognoſcitur quando crimen ē notoꝛiū.  … Text endet Bl. 52aα Z. 45 … ff ď hōis dā. l.  v. i. ij. ⁊. iiij. reſponſo. hanc queſtione ſic determinauit dominus Mar. de fano. … Additiones enden Bl. 52bβ Z. 24 Hec ſic. q. fuit de facto floꝛ. ⁊ ex eodem homicidio. Alij etiam  q. fuerunt ſe. vt. . poſui ⁊.  Impꝛeſſum Mediolani per Magiſtrum Uldericum ſcinzenzeler āno ſalut dnice. .M.cccc.lxxxxiiij. die. xv. Ianuarij.  Reg. in 2 Sp. Endet Sp. 2 Z. 45 libertū iurare.  U. d. Sp. DrM
Klebs 33.2. Ce³ G-68. IBEAdic 6327. IGI 4169. Butler 1320. ISTC ig00068000.
Chicago NewberryL. Padova BU. Sigüenza Catedr.
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10541 Gandino, Albertus de: De maleficiis. [Venedig: Bernardinus Benalius, um 1499]. 
8+? Bl. ?+CC⁸+?. Gez. ?+147–153,155+?. BlKust. 2 Sp. 72(?) Z. Typ. 19:180G , 20:91G, 21:68G. Min. f. Init. Rubr. γ, θ. KolTit. Marg.
Anfang unbekannt. Bl. CC1aα m. Blz. 147 pꝛimo caſu auditur. qꝛ non v fiteri ꝗ errauit. vt. ff. de feſ.  l. non fatetur. ⁊ talis erroꝛ nō ſueuit obeſſe vſ ad ſnīam.  … Bricht ab Bl. CC8bβ Z. ? … queri an dicta  ſnīa debeat firmari an infirmari in. c. lib. Ad hoc a oīa ſcien 
Anm. Der Blattzählung zufolge Teil eines umfangreicheren Druckwerkes.
ISTC ig00070600.
Amberg Mag (Fragm. 8 halbe Bl.).
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
1054110N Gandino, Albertus de: De maleficiis. [Lyon: Nicolaus de Benedictis]. 
Anm. Hartung & Hartung 70 (1992) Nr 90.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 1990 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/GANDALB.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03