Festus, Sextus Pompeius
Römischer Grammatiker des 2. Jahrhunderts. Ausg. seiner Bearbeitung des Glossars des Verrius Flaccus von W. M. Lindsay in: Glossaria Latina IV. Paris 1930 (Neudr. Hildesheim 1965). In den hier aufgeführten Drucken erscheint die Epitome des Paulus Diaconus.
Als Kriterium für die Gruppierung der Drucke fungiert die Stelle, an der sich Teile der mit I (ca 130 Wörter) und M (ca 50 Wörter) beginnenden Wörter befinden.
Auch an mehreren Werken des Nonius Marcellus.
Textfassung A
Die mit I beginnenden Wörter wurden in den laufenden Text eingearbeitet, die mit M beginnenden fehlen.
8 Sp.390a Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Venedig: Nicolas Jenson, 1476. 
H 7039. Denis 447.
Nicht nachweisbar. Denis beschrieb wohl einen Sammelband, in dem H 11901 (Nonius Marcellus: De compendiosa doctrina. Vendig: Jenson 1476) auf eine nicht firmierte Festusausgabe folgte.
09861 Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Hrsg. Pomponius Laetus. [Rom: Georg Lauer, um 1471/72]. 
84 Bl. [a–f¹⁰g–i⁸]. 32 Z. Typ. 2:111R.
Bl. 1a POMPEI. FESTI. DE INTERPRETATIONE. LINGVE. LATINE.  [⁶]VGVSTVS locus ſanctus ab auiū  geſtu id eſt quia ab auibus ſignificatꝯ  eſt … Lage b Annoſio annuo onia.  … Endet Bl. 83b Z. 19 Verniſera. meſſalia auguria dicebantur.  Finis Pompei Feſti quē  Pomponius correxit: Vale qui legeris. .H.G.  Bl. 84 leer.
Anm. Die Bedeutung der Initialen H.G. am Schluß ist nicht mit Sicherheit festzustellen. Daß sie auf Lauer und seinen Geburtsort zu beziehen sind („Herbipolensis Georgius”), ist nicht völlig auszuschließen, aber doch wenig wahrscheinlich. Scholderes Hinweis auf den Namen des einen der beiden Erstdrucker in Savigliano, Hans Glim, der 1471/72 in Lauers Offizin arbeitete, ist bis jetzt — eine freilich bestechende — Hypothese geblieben. (Vgl. Haebler, Konrad: Die deutschen Buchdrucker des XV. Jahrhunderts im Auslande. München 1924 S. 78. — BMC VII S. lx. — Geldner, Ferdinand: Die deutschen Inkunabeldrucker. Bd 2. Stuttgart 1970 S. 161).
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 9. Salamanca BU (Digitalisat).
HCR 7037. Badalić 445. Ce³ F-142. IBE 2425. IDL 1804. IGI 3848. Pell 4780. CRF XIII 886. Pr 3408. BMC IV 37.IB 17460. Bod-inc F-032. ISTC if00142000.
Cambridge TrinityC. Chatsworth L. Chicago UL. Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Dresden *SUB (z.Z. Moskva GosB). Dubrovnik Domin. Firenze BLaur, BRiccard. Haag MMeerman
. London BL
(2 Ex.). Manchester RylandsL
. Modena BEst. Napoli BN, BU. Oxford Bodl
(def.). Paris BN. Parma BPalat. Providence JCBrownL. Ravenna BClass (def.). Roma BCasanat (Bl. 81-83 fehlen), BCorsin
. Salamanca BU
. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Strasbourg BNU. Torino BNU. Venezia BNMarc. Wien NB. Zofingen StB.
Gesamtüberlieferung: 31 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09862 Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Hrsg. Manilius Rhallus Romanus. Rom: Johann Reinhard, 1.X.1475. 
86 Bl. [a–k⁸l⁶]. 33 Z. Typ. 2:106R.
Bl. 1a leer. Bl. 1b Manilius Romanus Pomponio leto Saluť. Nuper cum  legiſſem Pompei Feſti mutilatos libros. … Z. 7 … nam quidā nullius momenti ſine nomine  ſine litteris ad Carolum Regem uolumen diffuſum.  & copioſum inſterile compēdium redegit. … Z. 11 … qď’ ſuꝑest imprimendum curaui  ne alius forte audax & temerarius in peius reddat. &  pro virili parte emēdari caſtigari euigilaui ut ſaltē  ſi non integer fidelis tamen legatur. Vale.  De Romaulis.  Bl. 2a POMPEI FESTI COLLECTANEA  PRISCORVM VERBORVM.  [⁸]VGVSTVS Locus ſanctus ab  … Lage b Auguraculum appellabant antiqui. quod nos arcem  … Endet Bl. 85a Z. 16 Verniſera meſſalia auguria dicebantur.  Collectanea Arrogantiſſimi Pompei Feſti.  Priſciſ verbis ꝓmulgata. a Iohāne Reynharď  de Enyngen. Conſtantie. Impreſſa Rome Sub  Sixto. IIII. Ponť. Maxi. Anno ſed nedum ſalutis  eiuſdem. Abſoluta ſaluberrime extiterant.  A. D. .M..LXXV. Calenď vero Octob.  Bl. 85b Reg. in 2 Sp. Endet β Z. 22 Finit  . LAVS DEO  Bl. 86 leer.
Inhalt:
Anm. 1. Nach R. Reitzenstein: Verrianische Forschungen. Breslau 1887 (Breslauer Philolog. Abhandlungen. 1,4.) S. 97 nimmt Manilius Rhallus mit den ersten Worten seines Briefes auf die kurz vorher entdeckte, unvollständige Farnesianische HS. des Festus Bezug, die als einzige den Originaltext enthält.
Anm. 2. Die Worte der Schlußschrift „ſed nedum” sind wahrscheinlich mechanisch aus dem Kolophon von GW 6496, P. I übernommen (… Qui civilis sed nedum pontificis iuris professor … ).
Anm. 3. Die Schlußschrift existiert auch in abweichendem Satz: Bl. 85a Z. 22 … .M. LXXV. … (BMC: z. B. Ex. London BL. Stuttgart LB 2. Ex.).
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 40. Valladolid BU (Digitalisat).
CR 2488. Ce³ F-144. IBE 2427. IBP 2176. IDL 1806. IGI 3851. Pell 4782. VB 3364. Pr 3475. BMC IV 53.IB 17721. Bod-inc F-033. Rhodes: Oxford 772. ISTC if00144000.
Berlin *SB†
. Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Erlangen UB. Firenze BN. Haag MMeerman. Leiden BU
. London BL
. Lucca BStat. Manchester RylandsL
. Messina Sem. Modena BEst. Napoli BN (2 Ex.). New Haven UL. Oxford Bodl
, ChristCh, CorpChristC. Paris BN (Bl. 1 u. 3–5 fehlen). Pelplin Sem. Princeton UL. Roma BCorsin
, BN
(def.). Stuttgart *LB
(2 Ex.). Tarazona Catedr. Valladolid BU. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 28 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09863 Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Hrsg. Manilius Rhallus Romanus. [Rom: Bartholomäus Guldinbeck], 31.XII.1477. 
50 Bl. [a–c⁸d–f⁶g⁸]. 40 Z. Typ. 2:97G, 3:110G. Min. f. Init.
Bl. 1a leer. Bl. 1b Manilius Romanus Pomponio leto Salutem. Nuper cum legiſſem … Bl. 2a Pompei feſti collectanea  priſcoꝛum uerboꝛum.  (a)Vguſtus locus ſanctus ab auium geſtu. id eſt quia ab auibus ſignificatꝯ ē ⁊ ſic dictꝯ ſiue ab auiū guſtatu … Lage b Brunduſium uero quidam poete breuitatis cauſa brundam dixerunt.  … Endet Bl. 49a Z. 33 Verniſera meſſalia auguria dicebantur.  Expliciunt collectanea priſcorum uerborum Pompeii Feſti ſub Anno a natiuitate  di Milleſimo quadringenteſimo ſeptuageſimoſeptīo die uero ultima menſis Decēbris Pontificatus Sanctiſſimi in xo patris et di noſtri di Sixti diuina prouidentia Pape Quarti Anno eius ſeptimo.  Bl. 49b Reg. in 3 Sp. Endet γ Z. 8 parſi idem  Bl. 50 leer.
Inhalt:
Zur Datierung vgl. Needham, Paul: Sixtus Riessinger’s Edition of ‘Epistolae Hieronymi’ (GW 12420): circa (not after) 1470. In: La Bibliofilía 116(2014) S. 17–43, hier S. 19.
Anm. Als Vorlage diente die Nr 9862.
HCR 7040. IDL 1807. IGI 3852. Pell 4783. Pr 3563. Bod-inc F-034. ISTC if00144500.
Città del Vaticano BVat
. Firenze BMarucell, BN. Glasgow UL
. Haag *MMeerman
. Leiden BU
. Oxford Bodl
. Padova BCap. Palermo BRegion. Paris BN, Genev. Roma BAlessandr, BAngel, BCorsin
.
Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Textfassung B
Die mit I und M beginnenden Wörter fehlen.
09864 Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Mailand: [Pamfilo Castaldi mit Antonius und Fortunatus Zarotus], 3.VIII.1471. 
80 Bl. [a–k⁸]. 31 Z. Typ. 1:115R des Antonius Zarotus.
Bl. 1a [⁵]VGVSTVS LOCVS SANCTVS ab auium geſtu ideſt quia ab auibus ſignificatus ē  ſic dictus … Lage b omnino naturales noſſent: ideſt album & nigrū. interuenerit  … Endet Bl. 79b Z. 3 Verniſera menſalia auguria : : : : .  FINIS  Laudetur Chriſtus per quinque foramina leſus.  FESTI POMPEY LIBER EXPLETVS EST  Mediolani Tertio Nonas Auguſtas. Milleſſimo:  Quadringenteſſimo: Septuageſſimo Primo Ad:  Honorem: & Laudem: Illuſtriſſimi Ac Inuictiſſimi  Galeaz Mariæ Mediolani Ducis Quinti.  Ac Ducatus Sui Anno Quinto.  Bl. 80 leer.
Anm. In der Schlussschrift auf Bl. 79b Z. 9 auch Inuictſſimi  (z. B. Ex. Sankt Petersburg NB. London BL).
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 7. Valencia BU (Digitalisat).
HC 7038. Ce³ F-141u.Suppl. IBE 2424. IGI 3847. Pell 4781. BSB-Ink F-106. Pr 5767. BMC VI 699.IB 25903. Bod-inc F-035. Chantilly 737. Oates 2249. Zdanevyč 192. ISTC if00141000.
Cambridge UL (def.). Chantilly MConde. Città del Vaticano BVat
. Firenze BLaur. Genova BDurazzo. Kijv NB. London BL
(2 Ex.). Manchester RylandsL
. Milano BAmbros, BNBraid (def.). München *SB
. New Haven UL. New York MorganL. Oxford Bodl
. Padova BCap. Paris BN. Parma BPalat. Providence ABrownL. Sankt Petersburg *NB (2 Ex.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Torino Sem. Valencia BU
. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 25 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Textfassung C
Die mit I und M beginnenden Wörter befinden sich am Schluß. (In diese Gruppe gehören auch H 7041, H 11903,2 und C 2489, doch werden diese Drucke unter Nonius Marcellus abgehandelt, da sie die Vorlagen für die großen Grammatiker-Ausgaben HC 11904ff. darstellen.)
09865 Festus, Sextus Pompeius: De verborum significatu. Venedig: Johann von Köln und Johann Manthen, 24.XII.1474. 
100 Bl. a–c¹⁰de⁸fff⁶gh⁸Ik¹⁰l⁶. 29–30 Z. Typ. 1:110R. Meist Min. f. Init.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a2 (a)VGVSTVS LOCVS SANctus … Sign. b miniſtrare: ex quo dij quo ac deę feruntur coli  … Endet Bl. 93b Z. 24 Verniſera menſalia auguria.  FINIS  Feſti Pōpei liber ꝑoptime emēdatꝯ expletꝯ ē: ac īpē  Iohānis de Colonia nec nō Inhānis māthē de Gherreē ꝗ una fideliť degūt īſſioni deditꝯ Anno a natali chriſtiano .M.cccc.lxxiiij die xxiiij decēbris.  Bl. 94 leer. Bl. 95a m. Sign. l [³]Ncomiciare ſignificat tale comitiū facere ꝓ  quo neceſſe ſit … Endet Bl. 100a Z. 21 Me caſtor & me hercules iuſiurandū ē quaſi dicere  ita me caſtor ita me hercules ut ſubaudia iuuet.  Bl. 100b leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HCR 15858,2. CR 2487. Badalić 449. Ce³ F-143. IBE 2426. IBPort 706. IDL 1805. IGI 3849. 3850. Pell 11431. CRF VI 807. CRF XII 243. VB 3737. BSB-Ink F-107. Pr 4295. BMC V 230.IB 20233. Bod-inc F-036. Chantilly 738. Collijn: Stockholm 414. Günther 3314. Kind: Göttingen 361. Madsen 1587. Voulliéme: Trier 1852. Walsh: Harvard 1674. ISTC if00143000.
Baltimore ArtM. Basel UB. Berlin *SB†
. Bern UB. Brescia BQuerini. Cambridge PeterHs (def.). Cambridge (Mass.) HoughtonL. Chantilly MConde. Chicago NewberryL, UL. Città del Vaticano BVat
. Clinton HamiltonC. Córdoba Catedr. Darmstadt ULB. Dubrovnik Domin. Erlangen *UB. Firenze BN. Göttingen SUB
. Gotha *ForschB
. Halle ULB. København KglB. Leiden BU
. Leipzig *StB
. Lisboa Ajuda
. Liverpool UL. London BL
(3 Ex., 2. Ex. def.), VictoriaAlbertM. Los Angeles UCaliforniaL. Madrid BN. Manchester RylandsL
. München SB
(def.). Napoli BN, BU. Nelahozeves Lobkowitz. New York ButlerL, MorganL. Oxford Bodl
. Paris BN, IPaed, Mazarin (def.). Praha Kap. Ravenna BClass (def.). Roma BCorsin
. Stockholm KglB. Stuttgart LB
. Trier StB. Tübingen UB
. Urbana UL (def.). Veroli BGiovard. Warminster LongleatHs. Wien NB
. Williamstown C?. Windsor RL.
Gesamtüberlieferung: 55 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 1978 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/FESTPOM.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03