Dioscurides
Διοσϰουϱίδης  Πεδάνιος  Ἀναζαϱβεύς, römischer Militärarzt aus Anazarbos (bei Tarsos in Cilicien), Zeitgenosse des älteren Plinius. Er verfasste das im Mittelalter sehr geschätzte pharmakologische Handbuch ‘Πεϱὶ  ὕλης  ἰατϱιϰῆς’, das aus 5 Büchern besteht (ed. M. Wellmann, 1907); die in der Aldus–Ausgabe (Nr 8435) als Buch 6–9 bezeichneten Schriften ‘Πεϱὶ  δηλητηϱίων’ und ‘Πεϱὶ  ἰοβόλων’ stammen nicht von D.
Der sogenannte ‘Dyascorides’ (Nr 8436) ist eine im späteren Mittelalter verbreitete, alphabetisch geordnete lateinische Umarbeitung des D. mit Zusätzen aus anderen Autoren.
Zu Nr 8435, P. 2: Nicander Colophonensis, Νίϰανδϱος  ό  Κολοφώνιος, Dichter und Arzt, ✽ Ende d. 3. Jh., † um 130 v. Chr. zu Klaros. (Ausgabe seiner Werke von O. Schneider: Nicandrea, Leipzig 1856).
08435 Dioscurides: De materia medica (Περὶ ὕλης ἰατρικῆς) etc. Venedig: Aldus Manutius, August 1499. 
Meist Min. f. Init.
1. Diocurides: De materia medica etc.
136 Bl. ✽⁶α–οπ¹⁰. BlKust. 1, Tab. 3 Sp. 40 Z. Typ. 2:114R, 7:114Gr. KolTit.
Tit. Πεδαϰίου Διοσϰορίδου ἀναζαρβέως περὶ ὕλης  ἰατριϰῆς λόγοι ἕξ.  … Z. 9 Ἐπίγραμμα εἰσ Νίϰανδρον.  2 Dist. Καὶ ϰολοφῶν ἀρίδηλος … (Botfield p. 228)  Bl. 1b Aldus Manutius Romanus, Hieronymo Donato  patritio Veneto. S.D.  Neſcio quid ſit Donate … (Botfield p. 228/229) Z. 39 … Vale. Venetiis octauo Idus Iulias M.ID.  Bl. 2a m. Sign. ✽ii Πίναξ τοῦ παρόντος βιβλίου.  … Endet Bl. 6aγ Z. 19 … περὶ βασιλίσϰου. … χδ  U. d. Sp. Ἐϰ τῶν Σουίδα.  … Bl. 6b leer. Bl. 7a m. Sign. α ΠΕΔΑΚΊΟΥ ΔΙΟΣΚΟΡΊΔΟΥ ἈΝΑΖΑΡΒΈΩΣ  ΠΕΡῚ ὝΛΗΣ ἸΑΤΡΙΚΣ ΒΙΒΛΊΟΝ  ΠΡΤΟΝ.  [⁷]Ολλῶν οὐ μόνον ἀρχαίων … Sign. b ϑον παλαιάν. ἄνωϑέν τε ἐπιϑεὶς ϰυδώνια μῆλα ϰαὶ περιϰαλύψας ἱματίοισ, ἔασιν ἡμέ- Endet Bl. 135b Z. 20 … ϰαὶ πρὸς τὰ ἐν ἥπατι πάϑη.  ΤΈΛΟΣ.  … Reg. 3 Z. Bl. 136 leer.
2. Nicander Colophonensis: Theriaca (Θηριακά). — Alexipharmaca (Ἀλεξιφάρμακα). Mit Komm.
38 Bl. Α–ΔΕ⁶. BlKust. Text von Komm. umg. 40 Z. Typ. 2:114R, 7:114Gr. KolTit.
Bl. 1a m. Sign. A ΓΈΝΟΣ ΝΙΚΆΝΔΡΟΥ.  (ν)ΊΚΑΝΔΡΟΝ Τὸν ποιητὴν, Διονύσιος ὁ φασηλίτης, … Z. 16, Text ΝΙΚΆΝΔΡΟΥ ΘΗΡΙΑΚΆ.  (²)Εῖα ϰέ τοι μορφάσ … Z. 16, Komm. (²) Νοῦς. ῥᾳδίως σοι  τὰ εἴδη … Sign. b Πλευρὸν ὅλον βάπτουσα ϰαϰοσταϑέοντος ἀήτου,  … Komm. endet Bl. 29a Z. 27 … ἐπιϑῆ τῶ τύμματι, ϑεραπεύσει τὸν  πληγέντα.  Text endet Bl. 29b Z. 14 … τὸν ἔϑρεψε ϰλάρου νιφόεσσα πολίχνη.  Τέλος  Νιϰάνδρου ϑηρια-ϰῶν.  ⁘  Bl. 30a ΝΙΚΆΝΔΡΟΥ ἈΛΕΞΙΦΆΡ-ΜΑΚΑ. Text ()Ι ϰαὶ μὴ σύγκληρα … Komm. (²)Ι ϰαὶ μὴ σύνεγγυς ἔχο-μεν τοὺς ϰλήρους … Komm. endet Bl. 37b Z. 13 … ὀδμησάμενα ἀποϑνήσϰειν.  Text endet Bl 38a Z. 6 … ϑεσμὸν δὲ διὸς ξενίοιο φυλάσσοισ.  Τέλος Νιϰάνδρου Αλεξιφαρμαϰων.  Reg. 1 Z.  Venetiis apud Aldum. Menſe Iulio .M.ID.  Bl. 38b leer.
3. In Nicandri Alexipharmaca scholia.
10 Bl. α¹⁰. 2 Sp. 55–56 Z. Typ. 9:84Gr.
Bl. 1aα ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΑ ΑΛΕΞΙΦΑΡΜΑΚΑ ΝΙΚΑΝΔΡΟΥ.  (ο)Ι μὲν, ἐπιγράφουσι περὶ ϑανασίμων φαρμάϰων. … Endet Bl. 10bβ Z. 36 ΤΕΛΟΣ. 
Inhalt: Bl. 1b: Aldi Manutii epistola praefatoria (Botfield S. 228f.). — 2a: Tabula. — 7a: Περὶ ὕλης ἰατρικῆς βιβλία ε. — 122b: Περὶ δηλητηρίων φαρμάκων (Ἀποδόντες ἐν τοῖς προγραφεῖσι βιβλίοις …). — 128a: Περὶ ἰοβόλων (Τὸν μὲν περὶ τῶν ἰοβόλων ζώων …).
Anm. 1. P. 3 fehlt häufig (z.B. Exx. Chatsworth L. London BL. München SB. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Wien NB). Da diese Scholien auf dem Titelbl. (P.1, Bl. 1) nicht genannt werden und in anderer Satzanordnung und Type, wie in P. 1 und 2, gedruckt sind, wurden sie wahrscheinlich erst nachträglich vom Drucker hinzugefügt.
Anm. 2. Dioscurides wird in dem von Aldus erbetenen Privileg Fulin 89 vom 6.XII.1498 genannt.
Anm. 3. Sotheby’s (London) The Library of William O’Brien. Property of the Milltown Park Charitable Trust (7.VI.2017) Nr 130 m. Prov. Dublin Milltown.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 11. Res.Publ. Unit 45. London BL (IISTC). Bethesda NLMed (Digitalisat). Edinburgh UL (Digitalisat). Jena ULB (Digitalisat). Leeuwarden ProvB (Digitalisat). München SB (Digitalisate) (1), (2). Salamanca BU (Digitalisat). Wien NB (Digitalisat).
HC 6257. Klebs 343.1. Renouard S. 21.4. Aldine-Press 31. CBB 1314 u.Suppl. Ce³ D-260. CIH 1190. IBE 2146. IBP 1937. IDL 1561. IGI 3491. Pell 4338. CRF II 161. CRF VI 743. CRF XIX 491. VB 4506. BSB-Ink D-183. CIBN D-165. Pr 5571. BMC V 560.IB 24488. Bod-inc D-103. Chantilly 650. Collijn: Uppsala 498. Günther 3466. Kind: Göttingen 149. Madsen 4352. Raffel: Weimar 184. Rhodes: Oxford 693. Šimáková-Vrchotka 688. Walsh: Harvard 2681. 2682. ISTC id00260000.
Arezzo BCiv (1.2). Ascoli Piceno BCom. Austin UL. Basel UB. Berlin *SB
. Besançon BMun
. Bethesda NLMed. Bologna Gy, IRizzoli (def.). Boston (Mass.) CountwayLMed. Budapest BU. Buffalo MSci. Cambridge EmmanuelC, GonvilleC, QueenC, TrinityC. Chantilly MConde. Chatsworth L. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat
(4 Ex.). Cologny BBodmer (def.). Córdoba Catedr. Cosenza BGreco. Dublin ehem. Milltown, WorthL. Edinburgh UL. Eton C. Evanston UL (def.). Firenze BLaur, BMarucell (def.), BN, BRiccard. Glasgow UL
. Göttingen *SUB
(1.2, def.). Gotha ForschB
. Hamburg SUB
. Hradec nad Moravicí ZamKn (def.). Jena ULB. Innsbruck ULB. København KglB. Köln UStB
. Kraków BU. Leeuwarden ProvB
. Leiden BU
. Leipzig StB
, UB
. London BL
(5 Ex., 2. Ex. def., 3. Ex. def., 4. Ex. def.), NaturHistM, WellcomeMedL (def.). Los Angeles UCaliforniaL. Manchester RylandsL
. Milano BAmbros, BNBraid. Montréal OslerL (def.). München *SB
, UB
. Napoli BN, BU (def.), ehem. Orat. Nelahozeves Lobkowitz. New Haven MedSch, UL (def.). New York *MorganL. Nîmes BMun (3 fehlt). Oxford AllSoulsC, BalliolC, Bodl (3 Ex., 2. Ex. def., 3. Ex. def.), CorpChristC, LincolnC, MagdalenC, NewC. Palermo BRegion, IBizant (def.). Paris BN (2 Ex., 2. Ex. 3 fehlt), Mazarin (def.). Parma BPalat (Bl. 175-184 fehlen). Perugia BAugust. Philadelphia CPhysicians, FreeL. Praha NKn (2 Ex., 2. Ex. def.). Rastatt Gy
. Roma BCorsin
. Salamanca BU. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sankt Petersburg NB (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Toledo BP (1). Uppsala UB. Venezia BNMarc (2 Ex.), Sem (def.). Washington (D.C.) DibnerL, DumbartonL. Weimar HerzoginAnnaAmaliaB
. Wien NB
. Windsor RL.
Gesamtüberlieferung: 107 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
08436 Dioscurides: De materia medica (Πεϱὶ ὕλης ἰατϱιϰῆς), lat. Mit Glossen von Petrus de Abano. Colle: Johann von Medemblick, Juli 1478. 
104 Bl. a¹⁰bc⁸de⁸fg⁶h⁸AB⁶C–F⁸[G²]. 2, Tab. 5 Sp. 47 Z. Typ. 1:90/91G, 2:180G. Min. f. Init. Marg.
Bl. 1 leer. Bl. 2aα m. Sign. a, Text []Ulti uoluerunt  auctores antiꝗ de  virtutibus hʼbaꝝ  ⁊ compōe oleꝝ ſcribē … Komm. Notādum ꝙ libri diaſcoꝛides dicti duplex peri ordinatio cum eodem tamen ꝓhemio omnino. … Sign. b vētris tollit ⁊ doloꝛem: Optimum  … Endet Bl. 102aβ Z. 39 (z²)Edoar caliď eſt  ꝟtutis ⁊  viſcide v lūbꝛos occidit ructū facit  ⁊ ſtō aptū ē. cuiꝯ doloꝛē ātiquū ieiune ſūptū maſticatōe aſſidua tollet.  Expli dyaſcoꝛides quē petrus  paduanēſis legendo coꝛexit ⁊ exponendo  vtilioꝛa ſūt ī luce deduxit.  Impreſſus colle ꝑ magiſtru iohʼem  allemanum de medemblick. anno  xi milleſimo .ccccᵒ.lxxviijᵒ. menſe  iulij.  Bl. 102bα Acoꝛus.  Aſarus.  … Tab. endet Bl. 104aβ Z. 35 zizifa.  zedoar.  Sp 3, Reg. in 2 Sp. … Endet Sp. 4 Z. 33 ſtringit ⁊ omne reu  Bl. 104b leer.
Anm. 1. Druckvorlage(?): Paris BN Ms. lat. 6820 [19.X.2016]. Vgl. Funk, Holger: The First Printed Editions of Dioscorides’s ‘De materia medica’ (1478, 1512): an Inventory-Based Re-Evaluation. In: Archives of Natural History 43(2016) S. 237–254.
Anm. 2. Sotheby’s (London) 7.XII.2000 Nr 10 m. Prov. Bibliothek Pillone.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 11. München SB (Digitalisat).
HC 6258. Klebs 342.1. CBB 1315. Ce³ D-261. IBE 2145. IDL 1560. IGI 3492. Pell 4337. CRF III 306. VB 2855. BSB-Ink D-184. CIBN D-166. Pr 7241. BMC VII 1078.IB 33502. Bod-inc D-104. Chantilly 652. Madsen 1419. ISTC id00261000.
Berlin *SB
. Bristol UL. Catania BU. Chantilly MConde. Città del Vaticano BVat
. Firenze BN. Genova BDurazzo (def.). Haag MMeerman
. København KglB. London BL
. Los Angeles BioMedL. Manchester RylandsL
. Milano BNBraid (def.). Modena BEst. München SB
(2 Ex.). Napoli BN. Nelahozeves Lobkowitz. New York MorganL. Oxford Bodl (def.). Paris BN (2 Ex.). Philadelphia CPhysicians. Providence ABrownL. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Stuttgart LB
. Toulouse BMun (def.). Trento BCom. Valladolid BU. Venezia BNMarc. Washington (D.C.) LC. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 33 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendruckehttps://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/DIOSCUR.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03