Cordiale  quattuor novissimorum
Erbauungsbuch über die 4 letzten Dinge (Tod, jüngstes Gericht, Hölle u. ewige Seligkeit). Verfasser unbekannt (vgl. Hauréau, Notices et extraits II 344). Bisweilen Henricus de Hassia, Thomas de Haselbach, Gerardus Groot, Dionysius Cartusianus, Gerardus und Johannes de Vliederhoven zugeschrieben.
Vgl. Verf.Lex.² II 1217–1221; XI 516.
Übersicht
Das französische Büchlein ‛Les quatre choses’ (C1793 = 1795), das mit dem Cordiale nichts gemein hat
Lateinisch
82 Bl. 
[a–i⁸k¹⁰]. 25 Z. Typ. 
1:108G. 
Bl. 1a
						[⁷]Emorare nouiſſima tna et in  eternū non peccabis Eccīa.  vii. Sicut dicit beatꝯ Aug.  libro ſuarum meditacionum  Plus vitanda eſt ſola peccati  feditas quā quelibet tormen-torum īmanitas Cum igitur  nouiſſimorū noticia. … Lage b Ecce ego ingredior viam vniuerſe terre Et ideo  … Endet Bl. 72a Z. 6 … Cur ſibi quod tollit viuere captat homo  vere Vere gens abſ cōſilio eſt et ſine prudētia  Ach vtinam ſaperent et intelligerēt ac nouiſ-ſima prouiderent Amen  Z. 10
						[²]Voniā cariſſimi in via huius ſeculi  fugientis ſumꝯ. … Endet Bl. 81a Z. 24 …  nobis ille concedat  qui eſt in ſecula benedictꝯ Amen Deo grās  Bl. 81b u. 82 leer.
Anm. Ein Teil der Auflage erschien ohne den Anhang des Ps. Augustinus. Bl. 72a Z. 10ff. scheint dort nachträglich entfernt zu sein. (Pell 5073; z. B. 1. u. 2. Ex. Paris BN. Zürich ZB).
HC 5691. 5695. 
C 766(?). 
Ce³ C-882. 
Pell 5073. 5074. 
BSB-Ink G-110. 
Pr 2311. 
BMC II 480.IA 8403. 
Bod-inc C-445. 
Collijn: Stockholm 1206. 
Günther 2615. 
Hummel-Wilhelmi 239. 
ISTC ic00882000. 
 Klosterneuburg Aug. 
Leipzig UB. 
London BL. 
München SB (2 Ex.). 
New Haven UL. 
Oxford Bodl. 
Rottenburg Sem (def.). 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Stockholm KglB. 
Stuttgart LB (2 Ex.). 
Tübingen UB. 
Wien NB. 
 Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
72 Bl. 
[a–i⁸]. 25 Z. Typ. 
1:117G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a Incipit coꝛdiale de quatuoꝛ nouiſſimis  []Emoꝛare nouiſſima tua … Lage b et mediū ac finē ſiue terminū. et inuenies  … Endet Bl. 72a Z. 16 … ac nouiſſima ꝓuiderent.  Et ſic eſt finis.  Bl. 72b leer.
HC 5696. 
CA 1296. 
ILC 614. 
CBB 1166. 
Ce³ C-883. 
Madsen 1685. 
ISTC ic00883000. 
 Brussel BR. 
København KglB. 
Köln UStB. 
Manchester ChethamL. 
New York MorganL. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Tallinn Arch. 
 Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
72 Bl. 
[a¹²b–g¹⁰]. 24 Z. Typ. 
1:109R. Vereinzelt Min. f. Init. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b Quattuor nouiſſimorū liber / de morte videlicet penis inferni / iuditio et celeſti gloria. quē pleri cordiale compellant cui pre-dicanti perutilis at ſummopere neceſſa-rius ! autoritatibus ſacrarū litterarū / exem-plis et poetarū carmībus paſſim refulgeus  feliciter incipit.  [⁵]Emorare nouiſſima tua! … Lage b xero ad confitendū tibi de. Ve michi ſi dolū pro… Endet Bl. 71b Z. 12 … ac nouſſtima prouiderent;  Explicit liber quatuor nouiſſimorum.  Bl. 72a Incipiunt tytuli quatuor nouiſſimorū. … Endet Z. 20 Finis tytulorū  Bl. 72b leer.
HC 5694. 
C 5406. 
Pell 5069. 
CRF V 286. 
CRF VIII 159. 
Pr 7896. 
BMC VIII 11.IA 39218. 
Oates 2891. 
ISTC ic00882500. 
 Cambridge UL. 
Le Mans BMun (2 Ex.). 
London BL. 
München UB. 
New York MorganL. 
Paris BHistVille, 
Genev. 
 Gesamtüberlieferung: 8 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
72 Bl. 
[a¹²b–g¹⁰]. 23–24 Z. Typ. 
1:109R. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b Quatuor nouiſſimorū liber / de morte vi-delicet penis inferni / iudicio et celeſti glo-ria. … Z. 7 feliciter incipit  … Lage b xero ad confitendū tibi de. Ve mihi ſi dolum  … Endet Bl. 71b Z. 14 Explicit liber quatuor nouiſſimorum.  Bl. 72a Incipiunt tytuli quatuor nouiſſimorū. … Endet Z. 20 Finis tytulorum.  Bl. 72b leer.
IDL 1384. 
Pell 5070. 
BMC VIII 11.IA 39219. 
ISTC ic00883500. 
 Arras BMun. 
Haag MMeerman. 
London BL. 
Paris BN. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
32 Bl. 
[a¹⁰bc⁸d⁶]. 2 Sp. 42 Z. Typ. 
1:89G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2aα
						[⁶]emorare nouiſſima  tua … Lage b extollere et dam permittere ancil… Endet Bl. 31bα Z. 9 Explicit liber de  quatuor nouiſſimis  β Cordiale quatuor nouiſſimoꝝ Colonie agrippini impreſſum Per me  petrum de Olpe. Finitū  et completum. Sub āno  a Natiuitate d. Milleſimoquadringenteſimoſeptuageſimoſeptimo. Io  die Lune ſexta menſis  Octobris finit feliciter.  Bl. 32 leer.
HC 5700. 
VK 449. 
CBB 1176. 
IBP 1700. 
Pell 5098. 
VB 887. 
Pr 1201. 
Bod-inc C-446. 
Ernst: Hildesheim II,3 47. 
Oates 682. 
ISTC ic00883900. 
 Berlin *
SB (Bl. 26 def.). 
Brussel BR. 
Cambridge UL. 
Gotha ForschB. 
Hildesheim StB. 
Köln UStB. 
London HeythropC. 
Oxford Bodl. 
Paris BN. 
 Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
68 Bl. 
.iijb–f⁸gh⁶I⁸. 27 Z. Typ. 
1:99G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a
						[⁶]Emorare nouiſſima tua … Sign. b eſt natura. vita. ⁊ ſepultura. Terram ſapit.  … … Endet Bl. 67b Z. 10 Impreſſum eſt preſens opuſculum quod vocatur Coꝛdiale quatuoꝛ nouiſſimoru per me  Conradū de homboꝛch et admiſſum ac approbatum ab alma vniuerſitate coloniēſi ad laudem et honorem dei qui eſt benedictus in ſecula Amen  Bl. 68 leer.
Anm. Zur Datierung: Approbation der Kölner Universität laut Vollmacht Sixtusʼ IV. vom 18.III.1479; andrerseits kommt Type 1 ohne Auszeichnungstype nur bis zum 20.IX.1479 vor (Voulliéme: Köln S. XXXVIII u. LXXXIV ff.).
HC 5699. 
VK 450. 
CBB 1168. 
Ce³ C-884. 
CIH 1077. 
IBP 1701. 
IDL 1385. 
Pell 5076. 
VB 868. 
BSB-Ink G-111. 
Pr 1187. 
BMC I 246.IA 4119. 
Ernst: Kestner-Mus. 171. 
Günther 866. 
Ohly-Sack 927. 
Voulliéme: Trier 540. 
ISTC ic00884000. 
 Aberdeen UL. 
Berlin *
SB (2 Ex., 2. Ex. z.Z. Kraków BU). 
Cambridge FitzwilliamM. 
Chicago NewberryL. 
Dunfermline PL. 
Frankfurt (Main) UB. 
Gent BU. 
Haag KglB. 
Hannover KestnerM. 
Köln Erzbisch. 
Leipzig UB. 
London BL. 
Melk Benedikt. 
München SB (2 Ex.). 
Praha NKn. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Trier StB. 
Washington (D.C.) LC. 
Wien NB. 
Xanten Stift. 
 Gesamtüberlieferung: 22 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1 leer. Bl. 2a Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber: de moꝛte  videlicet penis īfernj … Sign. b iii. regū .xxi. de acha: qui audita cōminatione moꝛtiſ  … Endet Bl. 68b Z. 13 Explcit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Bl. 69a Incipiunt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛū. … Endet Z. 19 Finis tituloꝛum.  Bl. 69b u. 70 leer.
Lökkös: Impr.Genève 24. 
CBB 1165. 
Pell 5071. 
CRF I 484. 
CRF III 288. 
VB 1165.5. 
Oates 2864. 
ISTC ic00885200. 
 Berlin *
SB. 
Brussel BR. 
Cambridge UL. 
Hamburg SUB†. 
Toulouse Franzisk. 
Troyes BMun. 
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1 leer. Bl. 2a Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber: de moꝛte  videlicet penis īferni … Sign. b iii. regū .xxi. de acha.  audita cōminatione moꝛtiſ  … Endet Bl. 68b Z. 13 Explicit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Impꝛeſſum. Gebennis.  Deo. Gratias  A. M. E. N.  Bl. 69a Incipiūt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛū. … Endet Z. 19 Finis tituloꝛum.  Bl. 69b u. 70 leer.
C 1769. 1771. 
Lökkös: Impr.Genève 23. 
Ce³ C-885. 
IDL 1386. 
Pell 5072. 
CRF VI 661. 
Lökkös: Cat.Genève 200. 
ISTC ic00885000. 
 Edinburgh NL. 
Genève BPU. 
Haag MMeerman. 
Paris Mazarin. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Upper Woolhampton Benedikt (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
68 Bl. 
a–f⁸gh⁶j⁸. 27 Z. Typ. 
1:103G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. aii.
						[⁵]Emorare nouiſſima tua … Sign. b eſt natura. vita. et ſepultura. Terram ſapit.  … Endet Bl. 67b Z. 10 Impreſſum eſt preſens opuſculū quod vo-catur Coꝛdiale quatuoꝛ nouiſſimoꝝ per me  Bartholomeū de vnckel et admiſſū ac ap-probatū ab alma vniuerſitate coloniēſi ad  laudem ⁊ honoꝛem dei qui eſt benedictus in  ſecula Amen  Bl. 68 leer.
Anm. Ist seitengetr. Nachdr. von Nr 7474. HC 5698. 
VK 451. 
Ce³ C-886. 
CIH 1078. 
IBP 1702. 
IDL 1391. 
Pell 5075. 
VB 853. 
BSB-Ink G-112. 
BMC I 243.IA 3958. 
Ernst: Hildesheim I,1 160. 
Hartig: Paderborn 196. 
Hubay: Würzburg 686. 
Madsen 1690. 
ISTC ic00886000. 
 Berlin *
SB. 
Detmold LB. 
Göttingen SUB. 
Haag KglB. 
Hildesheim DomB. 
Karlsruhe LB. 
København KglB. 
Köln Erzbisch, 
UStB. 
Liverpool UL. 
London BL (2 Ex.). 
Mainz GutenbergM. 
München SB (2 Ex.). 
Paderborn AkadB. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Würzburg UB. 
 Gesamtüberlieferung: 18 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1 leer. Bl. 2a
				[⁶]Emorare nouiſſima tua … Sign. b eſt natura. vita. et ſepultura. Terram ſapit. teꝛ… Endet Bl. 67b Z. 10 Finit Coꝛdiale quattuoꝛ nouiſſimorum.  Z. 12 Iſte libellus diſtinguitur in quatuoꝛ ꝑtes … Endet Bl. 68a Z. 22 Quartu ca. de maxima et ſtabili leticia regni  celeſtis.  Bl. 68b leer.
C 1772. 
VK 452. 
CBB 1167. 
Ce³ C-888. 
IBP 1703. 
VB 868.1. 
Pr 1191. 
BMC I 249.IA 4155. 
Günther 867. 
Hubay: Würzburg 687. 
Madsen 1691. 
ISTC ic00888000. 
 Berlin *
SB. 
Bryn Mawr GoodhartL. 
Dettelbach Franzisk. 
Erfurt Bisch. 
København KglB. 
Köln UStB. 
Leipzig ehem. UB. 
Leuven TheolF. 
London BL. 
Würzburg UB (2 Ex.). 
 Gesamtüberlieferung: 11 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. ai
						[¹]ncipit coꝛdiale de quatuoꝛ  nouiſſimis  [⁵]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b et mediū ac finē ſiue ťminū. et īuenies maxi… Endet Bl. 72a Z. 17 Et ſic eſt finis  Explicit coꝛdiale de quatuoꝛ nouiſſimis  In hollandia delf impꝛeſſū Anno .M.CCCC.lxxxij.  Bl. 72b leer.
Anm. Ist blattgetr. Nachdr. von Nr 7470. HC 5701. 
CA 1297. 
ILC 617. 
Ce³ C-889. 
Pell 5099. 
Pr 8869. 
BMC IX 18. 
ISTC ic00889000. 
 Hamburg SUB. 
London BL (2 Ex., 2. Ex. def.), Lambeth. 
Paris Genev. 
Washington (D.C.) LC.  — Holkham Hall (Norfolk).
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
Bl. 1a m. Sign. a.i. Quattuoꝛ nouiſſimoꝛū liber: de moꝛte videlicet penis īfer-ni … Sign. b incertitudinem huius vite ac pꝛopinquitatē moꝛtis iā ven… Endet Bl. 42a Z. 6 Explicit liber Quattuoꝛ nouiſtmoꝝ.  Z. 7 Incipiūt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 25 Finis tituloꝛum.  Bl. 42b leer.
Berlin *
SB. 
Paris BN. 
Wien NB. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
72 Bl. 
a–i⁸. 24 Z. Typ. 
1:106G. Einmal Min. f. Init. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a : Incipit coꝛdiale de quatuoꝛ nouiſſimis  []Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b et medium ac finem ſiue terminū et inuenies  … Endet Bl. 72a Z. 18 Laus deo in altiſſimo thꝛono  Explicit coꝛdiale de quatuoꝛ nouiſſimis  Antwerpie impꝛeſſum Per mathiā goes  Anno .M.CCCC.Lxxxiij.  Bl. 72b leer.
Anm. Ist Nachdr. von Nr 7479, mit stets übereinstimmendem Ende der Rectoseiten, teilweise jedoch völlig seitengetreu. HC 5702. 
CA 1298. 
ILC 618. 
CBB 1177. 
Ce³ C-890. 
IDL 1389. 
Pell 5100. 
Pr 9347. 
BMC IX 178. 
Bod-inc C-447. 
Oates 3876. 
ISTC ic00890000. 
 Brussel BR. 
Cambridge CorpChristC, UL. 
Chatsworth L (def.). 
Città del Vaticano BVat. 
Haag KglB. 
London BL. 
Oxford Bodl. 
Paris BN. 
Saint-Omer BMun. 
Sankt Petersburg NB. 
Uden Kreuzh. 
 Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
68 Bl. 
a–f⁸gh⁶i⁸. 27 Z. Typ. 
1:103G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. ai
						[⁵]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b eſt natura. vita. et ſepultura. Terram ſapit.  … Endet Bl. 67b Z. 10 Impreſſum eſt preſens opuſculum quod  vocatur Coꝛdiale quatuoꝛ nouiſſimoꝝ Sub  anno d .M.CCCC.lxxxiij. ꝑ me Bartholomeū de vnckel et admiſſum ac appꝛobatū  ab alma vniuerſitate colonienſi ad laudē et  honoꝛē dei qui eſt benedcūs in ſecula. Amen  Bl. 68 leer.
HC 5703. 
VK 453. 
CBB 1178. 
Ce³ C-891. 
IBP 1704. 
IDL 1390. 
CRF XIV 179. 
Pr 1142. 
BMC I 242.IA 3943. 
Borm: IG 821. 
Günther 848. 
Sack: Freiburg 1097. 
Voulliéme: Bonn 454. 
ISTC ic00891000. 
 Bamberg SB. 
Bonn ULB. 
Brussel BR. 
Cambridge CorpChristC (Fragm. Bl. 1-8). 
Deventer StB. 
Freiburg UB. 
Göttweig Benedikt. 
Leipzig BuchM (2 Ex.), 
UB. 
London BL. 
Manchester RylandsL. 
Osnabrück RatsGy. 
Poitiers BMun. 
Rothenburg Konsist. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB (2 Ex.). 
 Gesamtüberlieferung: 18 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 33 Z. Typ. 
1:81G. Meist Min. f. Init. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a.ii. Quattuoꝛ nouiſſimoꝝ liber. de moꝛte videlicet / penis in-ferni / … Sign. b uiter et leuiter nunc ſuſtinere modicū:  poſtea dolere ⁊ inuti… Bl. 42b Z. 5 Hic poſtremo annectūtur tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 23 Libellus quattuoꝛ nouiſſimoꝝ finit feliciter: exaratus per Antoniū Cayllaut.  
München SB. 
Orléans BMun. 
Salisbury Cathedr. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
54 Bl. 
a–f⁸g⁶. 30 Z. Typ. 
3:90G. 
Bl. 1a m. Sign. a Incipit coꝛdiale de quatuoꝛ no-uiſſimis.  [³]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b Quid thezaurizat quis ī terra cū ſine dilacōe trāſe… Endet Bl. 53b Z. 18 Et ſic eſt finis. Deo laus  gloꝛia trinis. ⁊  Bl. 54 leer.
Reproduktionen: Brussel BR (IISTC). 
C 1773. 
CA 1301. 
ILC 616. 
Hermans: Zwolle 24. 
CBB 1169. 
IDL 1388. 
Oates 3600. 
ISTC ic00887400. 
 Brussel BR. 
Cambridge UL. 
Ebstorf Kl. 
Göttingen SUB. 
Leiden BU. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
62 Bl. 
a–e⁸fg⁶h¹⁰. 28 Z. Typ. 
2B:103G. 
Tit. Quattuor nouiſſima  Bl. 2a m. Sign. aij
						[⁶]Emorare nouiſſima tua … Sign. b terit impedire Eſto moꝛtuus mūdꝯ tibi Mūdi  … Endet Bl. 61b Z. 11 Impreſſum eſt preſens opuſculū quod vocatur coꝛdiale quatuor nouiſſimoru Sub anno di .M. CCCC lxxxv. Dauātrie in platea epiſcopi. et admiſſum ac aꝓpbatum ab alma vniuerſitate Colonienſi ad laudem ⁊ honorem dei qui eſt benedictꝯ in ſecula Amē.  Bl. 62 leer.
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC). 
C 1788. 
CA 1299. 
ILC 619. 
CBB 4302. 
Ce³ C-892. 
IBP 1705. 
IDL 1392. 
Pell 5101. 
VB 4830. 
BMC IX 44. 
Borm: IG 822. 
Ernst: Hildesheim I,1 159. 
Oates 3430. 
Voulliéme: Trier 2376. 
ISTC ic00892000. 
 Berlin *
SB†. 
Brussel BR. 
Cambridge UL. 
Gdańsk Akad. 
Haag KglB (2 Ex.). 
Hildesheim DomB. 
Köln UStB. 
Liège Sem. 
London BL. 
Münster ULB (def.). 
Paris BN. 
Sankt Petersburg NB. 
Trier StB. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB (2 Ex.). 
 Gesamtüberlieferung: 16 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 34 Z. Typ. 
2:74G. Min. f. Init. 
Bl. 1a m. Sign. .a..i. Quatuoꝛ nouiſſimoꝛū liber de moꝛte videl penis  inferni … Sign. b incertitudinē huiꝯ vite ac ꝓpinquitatē moꝛtis iā ven… Endet Bl. 41b Z. 20 Explicit liber quatuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Bl. 42a Incipiunt tituli quatuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 19 Finis tituloꝛum.  Bl. 42b leer.
Anm. 1. Ist offenbar Nachdr. von Nr 7480. Anm. 2. Bl. 42a auch abweichend Incipiūt …  … Scdō. … Endet Z. 19 Finis tituloꝝ.  (Ex. Metz BMun. San Marino (Calif.) HuntingtonL).
CR 1779. 
Ce³ C-887. 
IDL 1387. 
Pell 5088. 
CRF III 287. 
CRF VIII 160. 
BMC VIII 13.IA 39280. 
CIBN G-105. 
ISTC ic00887000. 
 Cambridge TrinityC. 
Haag MMeerman (def.). 
London BL. 
Paris Arsenal, BHistVille, 
BN (4 Ex.). 
Rodez BMun (def.). 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Solothurn ZB (def.). 
Washington (D.C.) LC. 
 Gesamtüberlieferung: 13 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
40 Bl. 
a–e⁸. 33–34 Z. Typ. 
1:81G. 
Bl. 1 leer? Bl. 2a Quatuor nouiſſimoꝝ liber. de morte videlicet / penis inferni … Sign. b Nonne quaſi aurora matutina? Item dicit idem in quadam  … Bl. 40b Z. 6 Hic poſtremo annectun tituli quatuor nouiſſimorū … Endet Z. 24 Libellus quattuor nouiſſimoꝛum  finit feliciter.  
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
54 Bl. 
a–f⁸g⁶. 30 Z. Typ. 
3:90G. 
Bl. 1a m. Sign. a Incipit coꝛdiale de quatuoꝛ nouiſſimis.  [³]Emoꝛare nouiſſiwa tua … Sign. b Quid thezauriſat quis ī terra cū ſine dilacōne trāſe… Endet Bl. 53b Z. 18 Et ſic eſt finis: Deo laus  et gloꝛia trinis.  Bl. 54 leer.
Anm. WILC datiert [1480/81] nach den Wasserzeichen (WM I 58609–58620) [30.IX.2015]. HC 5693. 
C 1774. 
Nachtr 132. 
CA 1302. 1313. 
ILC 615. 
Hermans: Zwolle 23. 
Pell 5078. 
VB 4957.5. 
Voulliéme: Trier 2480. 
ISTC ic00885500. 
 Berlin *
SB (Rubr. 1485). 
Darmstadt ULB. 
Köln UStB. 
Paris BN (2 Ex.). 
Trier StB. 
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 37 Z. Typ. 
5:66G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a QUATOUR NOVISSIMORUM  liber: de morte videlicet penis inferni iudicio et celesti gloria quem pleri cordiale compellant: cui predicanti per-utilis at summopere necessarius: auctoritatibus sacrarū  litterarum exemplis et poetaru carminibus passim refulgens feliciter incipit.  … Endet Bl. 42a Z. 11 ⁌ Explicit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum Im-pꝛeſſum Gebennis. Deo gratias. Amen  Z. 13 ⁌ Incipiunt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛum. … Endet Z. 32 ⁌ Finis titulorum.  Bl. 42b leer.
Vorlage: Lökkös: Impr.Genève (m. Abb. von Bl. 42a).
Anm. Nach ISTC Variante zu Nr 7489. Aosta Sem (Bl. 17–24 fehlen). 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
ab⁸c¹⁰de⁸. 37 Z. Typ. 
5:66G. Init. 
k. Min. f. Init. Rubr. 
ε. 
Tit. in Lombarden ⁌ LIBER QUATTUOR  NOUISSIMORUM  Bl. 2a (Lomb.) QUATUOR NOUISSIMORUM  (Typ.) liber: de moꝛte videlicet penis inferni … Sign. b penitere. ⁌ Unde dicit Job .x. Paucitas dierum meoꝛum  … Endet Bl. 42a Z. 11 ⁌ Explicit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum Im-pꝛeſſum Gebennis. Deo gratias. Amen  Z. 13 ⁌ Incipiunt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛum. … Endet Z. 32 ⁌ Finis tituloꝛum.  Bl. 42b leer.
Anm. Kollation auch abweichend. a–d⁸e¹⁰. (z.B. Ex. Frankfurt (Main) UB).
C 1770. 
Lökkös: Impr.Genève 50. 
Ce³ C-892a. 
IGI 3188. 
BMC VIII 366.IA 38447. 
Ohly-Sack 928. 
ISTC ic00892500,1. 
 Aosta Sem. 
Frankfurt (Main) UB (Bl. 1 fehlt). 
Genève BPU. 
London BL. 
Luzern ZB. 
New Haven UL. 
Roma BAngel, 
BCorsin. 
Sion Chap. 
 Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1a m. Sign. a Quatuor nouissimorum liber de morte v  penis inferni … Z. 6
						[]Emorare nouissima tua. … Bricht ab Bl. 8b Z. 36 … Transsit  messis finita est estas. et nos saluati nō sumus. Hinc est ꝗ de-
Vorlage: IBE.
Mahón BP (Fragm. 8 Bl.). 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Liber quattuoꝛ nouiſſimorum  Bl. 2a m. Sign. aii Quattuoꝛ nouiſſimoꝝ liber. de moꝛte videlicet / penis inferni … Sign. b Nonne quaſi auroꝛa matutina? Item dicit idem in quadam  … Bl. 40b Z. 6 Hic poſtremo annectun tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 24 Libellus quattuoꝛ nouiſſimoꝝ finit feliciter: exaratus per Petrum Leuet.  
Anm. Ist seitengetr. Nachdr. von Nr 7487. IDL 1394. 
Pell 5087. 
CRF X 240. 
Pr 8073. 
Bod-inc C-448. 
ISTC ic00892600. 
 Blois BMun. 
Haag MMeerman. 
Oxford Bodl. 
Praha NKn. 
Sankt Petersburg NB. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 36 Z. Typ. 
6:98G, 
9:77G. Min. f. Init. 
Tit. Liber quatuoꝛ nouiſſimoꝝ  Bl. 2a m. Sign. a.i. Quatuoꝛ nouiſſimoꝛum liber de moꝛte uidelicet penis inferni … Sign. b ſens eſt breuiſſimum. Nam vt dicitur Job .xiiij. Breues dies  … Endet Bl. 42a Z. 7 Explicit liber quatuoꝛ nouiſſimoꝛum  Deo gratias.  Z. 9 Incipiunt tituli quatuoꝛ nouiſſimoꝛum … Endet Z. 27 Finis tituloꝝ.  Bl. 42b leer.
Sankt Petersburg NB. Vercelli Sem. 
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 35–37 Z. Typ. 
3:98G, 
5:66G. Init. 
f. Rubr. 
ε. 
Tit. Liber quatuoꝛ nouiſſimoꝝ.  Bl. 2a Quatuoꝛ nouiſſimoꝛū liber ď moꝛte videlic  penis inferni Sign. b dū ſine fructu inutiliter penitere. ⁌ Unde dicit Job .x. Pau… Endet Bl. 42a Z. 7 ⁌ Explicit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝝ.  Impꝛeſſum gebennis. Deo gratias Amē.  Z. 9 ⁌ Incipiūt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 27 Finis tituloꝝ  Bl. 42b leer.
Anm. Bassenge (Berlin) Auktion 101 (2013) Nr 1251. 
C 1781. 1785. 
Lökkös: Impr.Genève 52. 
Ce³ C-893. 
IBPort 547. 
IGI 3190. 
Pell 5095. 
CRF XIX 443. 
Pr 7813. 
Bod-inc C-449. 
Lökkös: Cat.Genève 201. 
Sack: Freiburg 1098. 
ISTC ic00893000. 
 Besançon BMun (Bl. 32 fehlt). 
Freiburg UB (def.). 
Genève BPU. 
Göttingen SUB. 
Lisboa AcadCi. 
Lucca BStat. 
Milano BNBraid. 
Modena BEst. 
New York MorganL. 
Orihuela BP. 
Oxford Bodl. 
Piacenza BCom. 
Sion Chap. 
Solothurn ZB. 
 Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
38 Bl. 
a–d⁸e⁶. 35 Z. Typ. 
5:82G. 
Bl. 1a m. Sign. ai. Quattuoꝛ nouiſſimoꝝ liber. de moꝛte videlicet / penis  inferni / … Sign. b bi annulū vnū vt illū ꝓ penitētia portaret. ⁊ qcū eū re-… Bl. 38a Z. 27 Hic poſtremo ānectun tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ.  … Endet Bl. 38b Z. 13 Libellus quattuor nouiſſimorum  finit feliciter.  
C 1784. 
Pell 5091. 
CRF I 486. 
CRF IV 158. 
CRF V 287. 
CRF VI 664. 
CIBN G-117. 
Oates 2952. 
ISTC ic00893100. 
 Cambridge UL. 
Le Mans BMun. 
Paris BN, Mazarin. 
Troyes BMun. 
Valognes BMun. 
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
40 Bl. 
A–E⁸. 33 Z. Typ. 
1*:83G. 
Bl. 1a m. Sign. Ai Quatuoꝛ nouiſſimoꝝ liber de moꝛte videlicet penis infer-ni … Sign. b meſſis. finita eſt eſtes: et nos ſaluati nō ſumus. Hinc eſt ꝙ de-… Endet Bl. 40a Z. 14 … Amen.  Explicit liber quatuoꝛ nouiſſimoꝛū.  Z. 16 Incipiunt tituli quatuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Bl. 40b Z. 9 Finis tituloꝛum.  
C 1778. 
Pr 7932. 
BMC VIII 46.IA 39389. 
Oates 2917. 
ISTC ic00893200. 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
42 Bl. 
a–d⁸e¹⁰. 33 Z. Typ. 
9:82G. Einmal Min. f. Init. 
Bl. 1a m. Sign. ai Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber: de moꝛte videlicet penis  inferni … Sign. b incertitudinem huius vite ac pꝛopinquitatē moꝛtis iā vē-… Endet Bl. 42a Z. 6 Explicit liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Z. 7 Incipiūt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝝ. … Endet Z. 25 Finis tituloꝛum.  Bl. 42b leer.
Gent BU. 
Haag MMeerman (def.). 
München SB. 
Paris BN (Bl. 9–16 fehlen), BU (Bl. 1 fehlt). 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
40 Bl. 
A–E⁸. 36–37 Z. Typ. 
1:75G, 
2:107G. Min. f. Init. 
Tit. m. Sign. A₁ Coꝛdiale ſalutis hominum. Liber  de quattuoꝛ nouiſſimis ideo ſic dictus / quia valde  ſpectat ad oīm ſalutem: … Bl. 2a m. Sign. A.ii Quattuoꝛ nouiſſimoꝝ liber. de moꝛte videlicet /  penis inferni / … Sign. b Uita aūt vniuſcuiuſ homīs quāta eſt? adde tantoſli-… Bl. 39b Z. 11 Hic poſtremo ānectun tituli quatuoꝛ nouiſſimoꝝ … Endet Z. 29 Libellus quatuoꝛ nouiſſimoꝛū finit feliciter.  exaratus. Per Guidonem mercathoꝛis  Bl. 40a leer. Bl. 40b Schlusstit.
						(L)Iber quatuor  nouiſſimoꝛum  
C 1786. 
Pell 5093. 
CRF VI 663. 
CRF XI 360. 
ISTC ic00893400. 
 Darmstadt ULB (def.). Paris Mazarin (def.). Roanne BMun (Fragm. 1 Bl.). 
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Liber quattuoꝛ nouiſſimorum.  Bl. 2a m. Sign. aij ⁌ Quattuoꝛ nouiſſimoꝝ liber de moꝛte: videlicet penis inferni … Sign. b viij. V ī libro metrico de vita ⁊ geſtis alexādri. O felix  … Endet Bl. 40a Z. 9 Explicit Liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum. Deo gratias.  Z. 11 Incipiunt tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛū. … Endet Z. 29 Finis tituloꝛum.  Bl. 40b leer.
IGICorr 3192A. 
Pell 5089. 
CRF XVI 99. 
ISTC ic00893500. 
 Aurillac BMun (Bl. 1 u. 8 fehlen). 
Grenoble BMun. 
Oslo NB. 
Roma Redempt. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
54 Bl. 
a–f⁸g⁶. 29–30 Z. Typ. 
9**:96G. 1 Hlzs. 
Tit. Quatuor nouiſſimoꝝ liber feliciter incipit  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aii Quatuor nouiſſimorum liber de morte videl  penis inferni … Sign. b ſicut frequens cogitatio breuis eui et huius tempo-… Endet Bl. 53b Z. 30 Explicit liber quattuor nouiſſimorum.  Bl. 54a Incipiūt tytuli quattuor nouiſſimoꝝ  … Endet Z. 20 Finis tytuloꝝ.  Bl. 54b leer.
Valognes BMun. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. De quattuoꝛ nouiſſimis  Bl. 2a m. Sign. aij ⁌ Quattuoꝛ nouiſſimoꝛū liber de moꝛte videlicet  penis inferni: … Sign. b ta quo ⁊ magnos ouiū greges vltra oēs qui fue-… Bl. 48a Z. 19 ⁌ Hic poſtremo annectuntur tituli  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  … Endet Bl. 48b Z. 18 Libellus quattuoꝛ nouiſſi-moꝛum finit feliciter  
Pell 5081. 
BMC VIII 107.IA 39997. 
Altés-Olivar 68. 
ISTC ic00893700. 
 Bonn ULB. 
London BL. 
Vic Bisch. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
38 Bl. 
a–d⁸e⁶. 35 Z. Typ. 
3**:80G, 
4:130G. Init. a. Min. f. Init.. 
Tit.
						(D)e quattuor nouiſſimis  Bl. 2a m. Sign. aii Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber. de moꝛte videlicet / penis  inferni / … Sign. b finita ſeculoꝝ ſecula pnīa infructuoſa poſtmodū incipias tar… Bl. 37a Z. 26 Hic poſtremo annectunē tituli quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  … Endet Bl. 37b Z. 13 Libellus quattuoꝛ nouiſſimo-rum finit feliciter.  Bl. 38 leer.
C 1780. 
Pell 5090. 
CRF III 289. 
CRF VI 665. 
CRF XVII 198. 
CIBN G-118. 
Pr 7944. 
Bod-inc C-450. 
Madsen 1692. 
Oates 3062. 
ISTC ic00893350. 
 Auch BMun (def.). 
Cambridge UL. 
Città del Vaticano BVat. 
Göttingen SUB. 
Isny K. 
København KglB. 
Oxford Bodl (2 Ex.). 
Paris BN (Bl. 16 fehlt), Mazarin. 
Rouen BMun (Bl. 1 u. 8 fehlen). 
Saint Andrews UL. 
Sankt Petersburg NB. 
 Gesamtüberlieferung: 13 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Anm. Kein Material vorhanden.
52 Bl. 
a–f⁸g. 31 Z. Typ. 
1:108G, 
2:65G. Init. 
b. Einmal Min. f. Init. Rubr. 
α. 
Tit. De quattuoꝛ nouiſſimis  Bl. 2a m. Sign. aij Quattuor nouiſſimoꝝ liber de moꝛte videlicet penis inferni … Sign. b fuerit meminiſſe debet tenebꝛoſi tꝑis et dierum  … Bl. 52a Z. 22 ⁌ Hic poſtremo annectuntur tituli  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Bl. 52b ⁌ Pꝛimū nouiſſimoꝝ ē de moꝛte coꝛꝑali. ca .i.  … Endet Z. 18  Libellus quattuoꝛ nouiſſi-moꝛum finit feliciter.  
C 1775. 
CBB 1170. 
Ce³ C-894. 
Pell 5079. 
CRF I 487. 
Pr 8084. 
Bod-inc C-451. 
Sallander: Uppsala 2168. 
ISTC ic00894000. 
 Aschaffenburg StiftB. 
Brussel BR, Franzisk. 
Cambridge JohnC. 
Chapel Hill UL. 
Chaumont BMun. 
Gent BU. 
Oxford Bodl. 
Paris Genev. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Sankt Petersburg NB. 
Uppsala UB (def.). 
Ushaw C. 
Zürich ZB. 
 Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
48 Bl. 
[a]b–f⁸. 32 Z. Typ. 
2:114G, 
6:65G. Init. 
d. Rubr. 
β. VM. (Haebler: Petit IIIa). 
Tit. Liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum  VM  Bl. 2a Quattuoꝛ nouiſſimoꝛū liber de moꝛte videlicet penis inferni … Sign. b Quid bonū propoſitum poterit impedire eſto mor… Bl. 48b Z. 4 ⁌ Hic poſtremo annectuntur tituli  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum  … Endet Z. 23 ⁌ Libellus quattuoꝛ nouiſſi-moꝛum finit feliciter.  
Anm. Stuttgarter Antiquariat 168 (Juni 1997) u. 177 (Mai 2000).
CBB 1171. 
Ce³Suppl C-894a. 
Pell 5082. 
CRF I 488. 
CRF XI 361. 
Whitesell: Harvard S1-3634a. 
ISTC ic00894500. 
 Antwerpen BConscience. 
Bourg-en-Bresse BMun. 
Cambridge (Mass.) HoughtonL. 
Edinburgh NL. 
Gent BU. 
Troyes BMun. 
 Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
40 Bl. 
[a]b–e⁸. 35–37 Z. Typ. 
6:93G, 
7:55G. Init. 
b. Rubr. 
ε. VM des Denis Roce (Polain 162). 
Tit. Liber quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  VM  Bl. 2a Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber de  moꝛte videlicet penis inferni … Sign. b his  pꝛeparauerā cū me conuerticē ad vniuerſa  … Bl. 40b Z. 8 ⁌ Hic poſtꝛemo annectuntur tituli  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum  … Endet Z. 27 ⁌ Libellus de quattuoꝛ nouiſſimoꝛum finit feliciter  
Anm. Zisska & Kistner (München) Auktion 48 (Oktober 2006) Nr 184.
C 1787. 
CBB 1174. 
IDL 1403. 
Pell 5096. 
CRF VI 666. 
CRF VIII 161. 
BSB-Ink G-121. 
ISTC ic00894600. 
 Brussel BR (2 Ex.). 
Gent BU. 
Haag KglB. 
München SB. 
Paris DominJacques, Mazarin. 
 Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Liber quattuoꝛ  nouiſſimoꝛum.  VM  Bl. 2a m. Sign. Aij. Quattuoꝛ nouiſſimoꝛum liber de moꝛte videlicet penis inferni … Sign. b quid bonū pꝛopoſitum poterit impedire eſto moꝛ… Bl. 48b Z. 4 ⁌ Hic poſtremo annectuntur tituli  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  … Endet Z. 23 ⁌ Libellus quattuoꝛ noniſſi-moꝛum finit feliciter.  
Anm. Ist seitengetr. Nachdr. von Nr 7502. Heidelberg UB. 
München SB. 
Paris BN. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
54 Bl. 
ab⁸c⁶d–g⁸. 33 Z. Typ. 
1:89G. Einmal Min. f. Init. 1 Hlzs. (Rosette). 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. aij
						[]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b teriū ſi toto tꝑe viueres: ex quo adā emiſſus ē de pa… Endet Bl. 46a Z. 23 ac nouiſſima pꝛouiderēt  Bl. 46b Incipiūt hic aliqua pulchra exēpla  [³]Vit etiā pariſius alius magnus clericus.  et in iure peritus. … Endet Bl. 53b Z. 9 … Taliť  igirur o fili ibi flagellabuntur qui hic a flcgellis filioꝛum excipiuntur  Imſſum eſt ps opuſculum: quod vocatur coꝛdiale quatuoꝛ nouiſſimoꝝ Sub āno domini .M.cccclxxxvi. Dauantrie Per magiſtrū Iacobū de breda  Et admiſſum ac aꝓpbatū ab alma vniuerſitate. Colonienſi ad laudem et honorē dei: qui ē benedictus  in ſecula A M E N  Bl. 54a leer. Bl. 54b Schlusstit. Quatuoꝛ nouiſſima  cū alibus exemplis  Links daneben Rosette.  
HC 5704. 
C 1789. 
CA 1300. 1303. 
ILC 620. 
CIH 1079. 
IDL 1393. 
Pell 5102. 
Collijn: Uppsala 586. 
Oates 3458. 
ISTC ic00894800. 
 Budapest BN. Cambridge UL (def.). Darmstadt ULB (def.). Haag KglB (def.). Paris BN. Sankt Petersburg NB. Uppsala UB (2 Ex., 1. Ex. def.). 
Gesamtüberlieferung: 8 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quatuoꝛ nouiſſima cū multis exemplis pulcherximis  DrM  Bl. 2a m. Sign. aij
						[⁷]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b phetam ďꝛ in pſalmo Sciant gētes quoniā hoiēs ſunt.  … Endet Bl. 66a Z. 24 … ac nouiſſima pꝛouiderent.  Finiūt Quattuoꝛ nouiſſima  Sequūtur Exempla De gaudijs regni celoꝛum.  Bl. 66b
						(D)e gaudijs regni celoꝝ Ex libꝛo apū  (U)idi in bꝛabācia mulierem diuitem ⁊ honeſtam poſſeſſam a demonio. … Endet Bl. 71b Z. 27 … Et nullꝯ laboꝛ  durꝯ nullum tempꝯ longum videri debet quo eternitat  gloꝛia acquiritur.  Finiūt exēpla de gaudijs regui celoꝝ Et  alioꝝ trium nouiſſimoꝝ. Imſſa Danātrie  In platea epiſcopi. Anno di .M.cccc.lxxxix.  Bl. 72 leer.
Anm. Tit. auch Quatuoꝛ nouiſſima   DrM  (Pell; z. B. Ex. Berlin SB. Wrocław BU. Köln UStB. Paris BN. Reims BVille).
HC 5705. 
CA 1304. 
Hellinga: PT II 407. 
ILC 621. 
Kronenberg: CA² 1304. 
CBB 1179. 
Ce³ C-895. 
IBP 1706. 
IDL 1395. 
Pell 5103A. 
CRF I 485. 
VB 4832. 
BSB-Ink G-114. 
Pr 8984. 
BMC IX 51.IA 47610. 
Hubay: Würzburg 688. 
Voulliéme: Bonn 455. 
Voulliéme: Trier 2378. 
Wilhelmi: Greifswald 199. 
Zdanevyč 150. 
ISTC ic00895000. 
 Aschaffenburg StiftB. 
Berlin DtHistM, *
SB†. 
Bonn ULB. 
Brandenburg *
GotthardtK (z.Z. Kraków BU). 
Brussel BR (2 Ex.). 
Greifswald UB. 
Haag KglB. 
Kijv NB. 
Köln UStB. 
London BL. 
Metelen PfarrB. 
München SB (2 Ex.). 
New York MorganL. 
Nordhausen BlasiiB. 
Paris BN (2 Ex.), 
Genev. 
Philadelphia FreeL. 
Praha NKn. 
Reims BVille. 
Sankt Petersburg NB. 
Trier StB. 
Utrecht BU (2 Ex.). 
Wrocław BU, Kap. 
Würzburg UB. 
 Gesamtüberlieferung: 30 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quatuoꝛ nouiſſima cu multis exemplis pulcherrimis. .  et de terroꝛibus moꝛtis cū eterne btītudinis gloꝛia  Hlzs.  Bl. 2aα
						[]Emoꝛare no-uiſſima tua … Sign. b bꝛoſi tꝑis ⁊ dieꝝ multoꝛu.  … Endet Bl. 64aβ Z. 9 ⁌ Finiunt exempla de  gaudijs regni celoꝝ Et  alioꝝ trium nouiſſimo-rum. Impꝛeſſa Dauentrie. per me Iacobuz de  bꝛeda  Bl. 64b leer.
HC 5697. 
CR 1783. 
Conway 339. 
CA 1306. 1312. 
ILC 622. 
CBB 1173. 
Ce³ C-896. 
IBE 1766. 
IBP 1707. 
IDL 1396. 
Pell 5094. 
VB 4885. 
Borm: IG 823. 
Ernst: Hildesheim I,1 161. 
Günther 997. 
Hartig: Paderborn 197. 
Oates 3546. 
Zedler: Nassau 277. 
ISTC ic00896000. 
 Basel UB. 
Berlin *
SB†. 
Brussel BR. 
Cambrai BMun. 
Cambridge UL. 
Chicago UL. 
Haag KglB. 
Hildesheim DomB. 
Leipzig StB. 
Leuven TheolF. 
Limburg BischB. 
Lübeck StB (def.). 
Madrid BN. 
Münster Bisch. 
Osek Zisterz. 
Paderborn AkadB (def.). 
Paris Genev. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Utrecht BU (def.). 
Valenciennes BMun. 
Washington (D.C.) LC. 
Wien NB. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB. 
Zwickau RatsSchB. 
 Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quattuor nouiſſima  cum multis exemplis pulcherrimis  DrM  Bl. 2a m. Sign. aij
						(M⁷)Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b domos. Plantaui vineas. Feci oꝛtos ⁊ pomeria. ſeui ea cuncti  … Endet Bl. 54a Z. 16 ⁌ Finiunt exempla de gaudijs regni celoꝝ. Et  alioꝝ trium nouiſſimoꝝ. Impꝛeſſa Dauētrie.  In platca epiſcopi. Anno di .M.cccc.xci. Viceſimaquinta Febꝛuarij.  Bl. 54b leer.
HC 5706. 
CA 1305. 
ILC 623. 
CBB 1180. 
IDL 1398. 
Pell 5104. 
VB 4839. 
Pr 8994. 
BMC IX 53. 
Bod-inc C-452. 
Borm: IG 824. 
Ernst: Hildesheim II,5 10. 
Madsen 1686. 
Oates 3494. 
Wilhelmi: Greifswald 200. 699. 
ISTC ic00896500. 
 Amsterdam UB. 
Averbode Präm. 
Barth *
K. 
Berlin *
SB†. 
Bonn ULB. 
Cambridge UL. 
Darmstadt ULB. 
Greifswald UB (2 Ex., 2. Ex.†). 
Groningen BU. 
Haag KglB. 
Hildesheim StB. 
Kiel UB. 
København KglB. 
Köln Erzbisch (2 Ex.), 
UStB. 
London BL. 
Mainz GutenbergM. 
Metz BMun. 
Oslo NB (def.). 
Oxford Bodl. 
Paris BN. 
Utrecht BU (def.). 
Wien NB. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB. 
 Gesamtüberlieferung: 26 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
C 1790. CA 1311. 
Undatierte Ausgabe Paffraets nicht nachweisbar.
Tit. Quattuoꝛ nouiſſima cu  multis exemplis pulcherrimis  ſunt occaſio ſalutis.  Hlzs., Schulszene 18.  Bl. 1b
						[⁸]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b penitentiam a papa alexandro ſibi impoſitam voluit acceptare. tande  … Endet Bl. 41b Z. 28 Finiunt exempla de gaudijs regni celoꝛum: Et aliorum trium nouiſſimoꝛum  Impꝛeſſa iu ſancta Colonia per me Henricū Quentell. Anno domini M.cccc.xcij.  Bl. 42 leer.
Anm. In einem Teil der Aufl. fehlt das Doppelbl. g3.4, dessen Ausfall keine merkliche Störung des Textes bedeutet. (HC, BMC; z. B. Ex. Köln UStB. München SB. Wien NB. 1. u. 2. Ex. London BL).
HC 5707. 
C 3975. 
Schr 4094. 
Schramm VIII Abb. 484. 
VK 454. 
Ce³ C-897. 
CIH 1080. 
IBP 1708. 
IDL 1399. 
IGI 3191. 
Pell 5105. 
CRF XIII 734. 
VB 951. 
BSB-Ink G-115. 
Pr 1313. 
BMC I 277.IA 4591. 
Bod-inc C-453. 
Günther 722. 
Hubay: Augsburg 629. 
Hubay: Eichstätt 299. 
Juntke: MarienB 137. 138. 
Madsen 1687. 
Sack: Freiburg 1099. 
Sallander: Uppsala 2169. 
Voulliéme: Trier 632. 
Zedler: Nassau 276. 
ISTC ic00897000. 
 Amsterdam UB. 
Augsburg SStB (5 Ex., 1. Ex. def.). 
Bamberg SB (2 Ex.). 
Berlin KunstB, *
SB†. 
Bregenz Zisterz. 
Città del Vaticano BVat. 
Dallas BridwellL. 
Darmstadt ULB. 
Eichstätt UB. 
Erlangen UB. 
Freiburg UB. 
Giessen UB (2 Ex.). 
Göttingen SUB. 
Gotha ForschB. 
Halle MarienB (2 Ex.). 
Hannover LB. 
København KglB. 
Koblenz Gy (def.). 
Köln UStB. 
Leipzig BuchM, 
StB. 
Limburg BischB. 
London BL (2 Ex.). 
Mainz GutenbergM (3 Ex.). 
Milano BNBraid. 
München SB (2 Ex.), 
UB. 
Neuburg SB. 
New Haven UL. 
New York MorganL. 
Oxford Bodl. 
Philadelphia FreeL. 
Praha NKn. 
Princeton UL. 
Regensburg SB. 
Saint Louis PritzlaffL. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Sankt Florian Aug. 
Sankt Paul Benedikt. 
Schulpforte Sch. 
Strasbourg Sem. 
Stuttgart LB. 
Trier StB. 
Trogen KantB. 
Uppsala UB. 
Urbana UL. 
Walberberg Albert. 
Washington (D.C.) FolgerL, LC (3 Ex.). 
Wien NB (Bl. 39 u. 40 fehlen). 
Wuppertal StB. 
 Gesamtüberlieferung: 65 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quattuoꝛ nouiſſima cū  multis exemplis pulcherrimis. ⁊ de terroꝛib moꝛtis cū eter-ne beatitudinis gloꝛia.  DrM  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. Aij
				[]Emoꝛare nouiſſima  tua … Sign. b tia poꝛtaret et qcun eum inſpiceret ꝙ de moꝛte ſua cogitaret.  … Endet Bl. 49a Z. 37 ⁌ Finiūt exempla de gaudijs regni celoꝛum. Et alioꝛum  quattuoꝛ nouiſſimoꝛum.  Bl. 49b u. 50 leer.
Anm. Bl. 30a Z. 4 (Lücke) Hic nihil deficit pꝛeter cōtemplationē legētis ⁊ aduertentis.  Hlzs.  Bl. 30b versehentl. Abdruck von Bl. 35b Z. 1–8 Hucuſ miſeroꝝ verba … Quod ſi ad
C 1791. 
Conway 339. 
Kok: Houtsneden S. 224. 
CA 1306a. 
ILC 626. 
CBB 1175. 
IDL 1402. 
Pell 5097. 
Pr 9111. 
BMC IX 76. 
Borm: IG 825. 
Ohly-Sack 929. 
ISTC ic00900500. 
 Brussel BR. 
Cambrai BMun. 
Darmstadt ULB. 
Douai BMun. 
Frankfurt (Main) UB. 
Haag KglB. 
Liège BU. 
London BL. 
Marburg UB. 
Olomouc SKn. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB. 
 Gesamtüberlieferung: 11 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quattuoꝛ nouiſſima cū  multis exemplis pulcherrimis. ⁊ de terroꝛibus moꝛtis cū  eterne beatitudinis gloꝛia  DrM  Bl. 2a
				[]Emorare nouiſſima  tua … Sign. b nitentie. Et ſubdit Securis ad radicem arboꝛis poſita eſt quod ē  … Endet Bl. 49b Z. 7 ⁌ Finiunt exempla de gaudijs regni celoꝛum.  Et alioꝛum trium nouiſſimoꝛuz. Impꝛeſſa Dauentrie. per me Iacobum de Bꝛeda. Anno di  M.cccc.xciiij. ſexta menſis Decembꝛis  Bl. 50 leer.
Anm. Bl. 8a Z. 31 (Lücke)  Hic nihil deficit 
HC 5709. 
CA 1307. 
Hellinga: PT II 413. 
ILC 624. 
Kronenberg: CA² 1307. 
CBB 1181. 
Ce³ C-898. 
IBP 1709. 
IDL 1400. 
IGI 3192. 
Pell 5106. 
BSB-Ink G-116. 
Pr 9075. 
BMC IX 69.IA 47863. 
Bod-inc C-454. 
Bobrova 244. 
Finger: Düsseldorf 317. 
Oates 3559–3561. 
ISTC ic00898000. 
 Amsterdam UB. 
Bloomington LillyL. 
Bologna Gy. 
Brussel BR. 
Cambridge UL (3 Ex., 1. Ex. def.). 
Città del Vaticano BVat. 
Düsseldorf ULB. 
Gdańsk Akad. 
Glasgow UL. 
Haag KglB. 
Köln Erzbisch. 
London BL. 
Lüneburg RatsB. 
Maastricht StB. 
München SB. 
Münster ULB. 
Nijmegen UB. 
Oxford Bodl (2 Ex.). 
Paris BN. 
Saint-Omer BMun. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Sankt Petersburg Akad, NB (2 Ex.). 
Valenciennes BMun. 
Wien NB. 
Xanten Stift. 
 Gesamtüberlieferung: 30 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. Quattuoꝛ nouiſſima cū  multis exēplis pulcherrimis.  Bl. 2a m. Sign. aij
						[⁵]Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b Semꝑ habens memoꝛi mēte neceſſe moꝛi. Quis ergo hō ſane  … Endet Bl. 54a Z. 23 ⁌ Finiunt exempla de gaudijs  regni celoꝛum. Et alioꝛum triū  nouiſſimoꝛum. Impꝛeſſa Da-uētrie per me Richardū pafraet  Anno di .M.cccc.xciiij. Deci-maſexta Decembꝛis.  Bl. 54b leer.
HC 5708. 
CA 1308. 
Hellinga: PT II 408. 
ILC 625. 
Kronenberg: CA² 1308. 
CBB 1182. 
Ce³ C-899. 
IBP 1710. 
IDL 1401. 
Pell 5107. 
CRF XIX 444. 
VB 4840.7. 
BSB-Ink G-117. 
Pr 9005. 
BMC IX 56.IA 47673. 
Bod-inc C-455. 
Collijn: Stockholm 338. 
Oates 3508. 
Sack: Freiburg 1100. 
Sallander: Uppsala 2170. 
Voulliéme: Trier 2389. 
ISTC ic00899000. 
 Bamberg SB. 
Berlin SB†. 
Brugge Sem. 
Brussel BR. 
Cambridge UL. 
Darmstadt ULB. 
Essen K. 
Freiburg UB. 
Gaesdonck CAugust. 
Haag KglB (Bl. 1 fehlt). 
Halle ULB. 
Ithaca UL. 
Karlsruhe LB. 
Köln UStB. 
Kraków BU (2 Ex.). 
Litoměřice Kapuz. 
London BL. 
Manchester RylandsL. 
Metz BMun (Lagen e u. f fehlen). 
München SB. 
Münster ULB (2 Ex., 1. Ex. def.). 
New York ButlerL. 
Nijmegen UB. 
Oliwa Sem. 
Oxford Bodl. 
Paris BN (2 Ex.). 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Sankt Pölten Bisch. 
Stockholm KglB. 
Trier StB. 
Uppsala UB. 
Utrecht BU. 
Vesoul BMun. 
Warszawa BN, Sem (def.). 
Washington (D.C.) LC. 
Wien NB. 
Wiesbaden LB. 
Wrocław BU. 
Zwickau RatsSchB (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 43 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
CA 1309. ILC A34. 
Ist Zusammensetzung der Ausgabe Deventer 1502 (Nijhoff-Kronenberg 1605) mit Werner Rolevinck: Formula vivendi canonicorum (HC 7256. CA 755; siehe 
M38771), jetzt 
Cambridge UL, vgl. Bradshaw, Collected papers, p. 213.
48 Bl. 
AABB⁶CCDDEE⁶FFGGHH⁶II. 41 Z. Typ. 
2:160G, 
3:73G. Meist Min. f. Init. Rubr. 
β. DrM 
II. 
Tit. Quatuoꝛ Nouiſſima cū multis Exemplis pulcherrimis.  Bl. 2a m. Sign. AAij
						(m⁵)Emoꝛare nouiſſima tua  … Sign. b ſermone. Uita hominis tota bꝛeuis eſt ab infantia vſ ad decrepi… Endet Bl. 48a Z. 26 ¶ Finiūt quattuoꝛ Nouiſſima cum ſuis exemplis Impꝛeſſa Lipſigck per Baccalariū wolfgangum Monacenſem. Anno chꝛiſtiane ſalutis 1497.  DrM  Bl. 48b leer.
HC 5711. 
CBBSuppl 4303. 
Ce³ C-900. 
IBE 1767. 
IBP 1711. 
Pell 5108. 
VB 1405. 
BSB-Ink G-118. 
Pr 3056. 
BMC III 654.IA 12194. 
Bod-inc C-456. 
Borm: IG 826. 
Ernst: Hildesheim I,2 54. 
Günther 1530. 
Hartig: Paderborn 198. 
Hubay: Augsburg 630. 
Madsen 1688. 
Zdanevyč 151. 
ISTC ic00900000. 
 Annaberg-Buchholz *K. 
Augsburg SStB (def.). 
Ávila BP. 
Basel UB. 
Berlin *
SB†. 
Bonn ULB. 
Brussel BR (Bl. 1 fehlt). 
Bryn Mawr GoodhartL. 
Città del Vaticano BVat. 
Darmstadt ULB. 
Edinburgh NL. 
Göttweig Benedikt. 
Halle FranckeStift. 
Helmstedt EhemUB (def.). 
Hildesheim DomB. 
Kijv NB (def.). 
København KglB. 
Leipzig StB, 
UB (3 Ex.). 
London BL. 
Mainz GutenbergM. 
München SB (2 Ex.). 
Nelahozeves Lobkowitz. 
Oxford Bodl. 
Paderborn AkadB. 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Sankt Florian Aug. 
Sankt Petersburg NB. 
Stuttgart LB. 
Sydney SL. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB. 
Würzburg Franzisk. 
 Gesamtüberlieferung: 35 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
C 1792. VK S. 205. 
Eine Ausgabe Bungart, 1500 existiert nicht. Die Notiz bei Copinger beruht auf einem Missverständnis.
Tit.
						(Q)uattuor no-uiſſima cum multis  exemplis pul-cherrimis  Bl. 2a m. Sign. Aij
						(M²)Emoꝛare nouiſſima tua … Sign. b hoīs quāta ē adde tātoſlibet annos. duc lōgiſſimā ſenectutē. Quid  … Endet Bl. 46a Z. 8 ¶ Finiunt exempla de gaudijs regni  celoꝝ Et alioꝝ triū nouiſſimoꝝ De-nuo ſagaci cura coꝛrecta. Impꝛeſſa  Colonie ꝑ honeſtū virū Henricum  Quentell Anno di .M.CCCCC  Bl. 46b leer.
HC 5712. 
VK 455. 
CBB 1183. 
Ce³ C-901. 
IBP 1712. 
IDL 1402a. 
VB 992.8. 
BSB-Ink G-119. 
Finger: Düsseldorf 318. 
Hartig: Paderborn 199. 
Madsen 1689. 
Sallander: Uppsala 2171. 
Wilhelmi: Greifswald 201. 
ISTC ic00901000. 
 Aachen StB. 
Aschaffenburg StiftB. 
Berlin *
SB. 
Beuron Benedikt. 
Boston (Mass.) PL. 
Brussel BR. 
Chatsworth L. 
Darmstadt ULB. 
Düsseldorf ULB. 
Gent Sem. 
Greifswald UB. 
Halberstadt GleimHs. 
København KglB (def.). 
Linz LB. 
London BL, Orat. 
Mainz GutenbergM. 
München SB. 
Nelahozeves Lobkowitz. 
Oldenburg LB. 
Paderborn AkadB (def.). 
Sankt Petersburg NB. 
Tilburg UB. 
Uppsala UB. 
 Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Deutsch
56 Bl. 
a–g⁸. 28 Z. Typ. 
4:95G. 
Bl. 1a m. Sign. ai Hijr begynnen die iiij. vterſten.  [⁶]Emoꝛare nouiſſima tua et ī  eternum non peccabis.  Dyt leert ons Salomon dy  wiſe man e bedudet aldus  vele in onſer tale. Gedenke  dyn vterſte ende in der ewic-heit en ſaltu niet ſondighen. Hijr off ſpꝛeket  oec ſunte Auguſtijn Meer is te ſchuwē allene die onreynicheit der ſondē … Sign. b daer hem vā gode geſet is ſinen vader dar  … Endet Bl. 55b Z. 21 … Och of ſi ſmacktē ende verſtondē ende  die leſte dinghen voꝛſagen.  D . E . O . G . R . A . C . I . A . S .  Et ſic eſt finis.  Bl. 56 leer.
Anm. The Romantic Agony Book Auctions (Brüssel) Kat. 51 (14./15.VI.2013) Nr 828.
R 1909. 
Borchling-Claussen 12. 
CBB 1184. 
Ernst: Hildesheim II,2 103. 
Günther 671. 
ISTC ic00909280. 
 Hildesheim DomB. 
Köln Erzbisch. 
Leipzig UB. 
Liège ehem. Sem. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
160 Bl. 
a–v⁸. 21 Z. Typ. 
15:175G, 
19:96G. Vereinzelt Min. f. Init. Rubr. 
δ. 10 TitLeisten. 5 Hlzs. KolTit. 
Tit. Die vijer vijſſerſten  Bl. 1b (in Leiste) Hlzs.  Bl. 2a (in Leiste) Hie beginnet dat boich dat genāt wirt Hertzlich gedechtenijs die veir vijſſerſten.  (o⁷) Mynſche gedenck dynre  vijſſerſten.  ind in ewi-cheit en ſalt  du neit ſun-digē Eccleſiaſtici .vij. Als ſent Auguſtijn  ſpꝛicht … Sign. b koninge. den ſtarckē van dē ſwaichē  … Endet Bl. 155b Z. 13 … Ach weren ſy  wiſſzc / ind verſtunden ind vurſeegen  die leſte dynge.  Hier endet ſich die  hertzlige betrachtunge van den vier  viſſerſten ⸬  Bl. 156a Dit boich hait ge-dꝛuckt Iohan koelhoff van Lubeck  burger in Coellen tzo der Eren godtz  ind Marie ſynre lieuer moider/ ind aller godtz hilligen/ ind zo beſſerunge aller mynſchen. Ind is geendet in dem  Iair vns herē Ieſu .M.cccc.lxxxvij  vp ſent Iohans auent des douffers.  Got ſy gelouet in ewicheit.  Maria. Ieſus. Iohannes.  Iaſpar Melchioꝛ Balthaſar.  Bl. 156b Sent Anſelmus  ſpꝛicht in eyme boiche. van der hymelſcher vꝛeude alſo … Endet Bl. 158a Z. 10 ſy willen off begeren ⸬  Bl. 158b Vā edelheit ď tzijt.  (o⁵)Ch tzijt och tzijt och edel  tzijt wie ſnel bis du myꝛ  vntrūnē / … Endet Bl. 159a Z. 14 … als du ſuys vur dynen ougen.  Bl. 159b u. 160a leer. Bl. 160b Ewich is ſo lang  
Inhalt: Bl. 2a: Cordiale. — 156b: Anselm von
                     CanterburyDe beatitudine coelestris patriae(Migne PL 159, 589ff.) [Auszug], mitteld. — 158b: Lied: Von Edelheit der Zeit(Ach Zeit, ach Zeit, ach edel Zeit …)..
Borchling-Claussen 117. 
Schr 4095. 
Schramm VIII Abb. 94-99. 
VK 456. 
IDL 1414. 
Pell 5113. 
CRF XVIII 166. 
VB 790. 
BSB-Ink G-122. 
Hartig: Paderborn 200. 
Wierda: Tilburg 29. 
ISTC ic00909300. 
 Berlin *
SB†. 
Darmstadt ULB (def.). 
Hertogenbosch Kapuz (def.). 
München SB. 
Paderborn AkadB (def.). 
Paris EcBeauxArts (Bl. 159 u. 160 fehlen). 
Tilburg UB. 
 Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. 
[a¹⁰]. 29 Z. Typ. 
2:138G. 
Bl. 1 leer? Bl. 2a
						[²]Ie hebt ſich an ein auzug genomen von dem tractatt  zů latein genant Troctatus quatuoꝛ nouiſſimoꝛū Das  ſind die vier leſten ding / von dem tode / von dem iungſten ge-richt / von der hell / vnd vō der ewigen freüd v gloꝛi.  []Edenck dein leſte ding / ſo wirſtu in ewig zeit nit  ſündē ſpricht Salomon. … Endet Bl. 10a Z. 7 … wān er iſt ain vrſprung / vnd ain prūn aller frden vnd  genaden. O Du ſſſeꝛ iheſus verleich vns das wiꝛ diſe groſſe  frd mit allen deinen auſſeꝛwelten beſiczen / v dich ymmeꝛ  ewiklich on end loben vnd eren. Amen.  Expliciunt excepta de tractato quatuoꝛ.  nouiſſimoꝛum. Anno .M.cccc.lxxiij. jar.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 47. 
Flaurling RisB (Bl. 1, 2 u. 191–193 fehlen). 
Graz UB. 
Sankt Paul Benedikt. 
Wien NB. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
32 Bl. 
a⁶bc–e⁶f. 30 Z. Typ. 
1:160G, 
6:90G. Init. 
a. Rubr. 
β. 3 Hlzs. 
Tit. Eyn ſpegel aller lefhebbere  der ſundigen werlde.  3 Hlzs.  Bl. 1b ❡ In deſſeme na volgende Spegel der leefhebbere der werlde Wert eyn ytzlyker ſunder voꝛ-manet ſyner laetſten dyngk … Z. 6 Der ver ſint. Nemlyck De dt Dat oꝛdel des  ſtrengē gerichtes. De helle. Vnde de hēmelſche  vꝛoude … Bl. 2a
						(V⁸)Nder allē kůnſtē de de minſche leren mach ſo iß dat de  nutteſte v kſtlikeſte kūſt/  dat he wol v wyßlyck le-uen kůnde … Sign. b vnde makē oꝛe feſt in der koꝛtē tyd oꝛes leuēdes  … Endet Bl. 32b Z. 25 … ſunder alleine doꝛch dyne voꝛ bede v gnade. Amen  ❡ Hyr endet ſyck de Spegel aller lefhebbere  der weꝛlde. Is gedrucket vnde vulendet in der  ſtad Magdeboꝛch doꝛch Symō Mentzer Am  dōneꝛdage na Martini. āno di .M.cccc.xciii.  
Vorlage: Göttingen SUB (Mikrofilm).
Anm. 1. Vgl. Niederdeutsche Handschriften und Inkunabeln aus dem Besitz der Herzog August Bibliothek. Ausstellung, Wolfenbüttel, vom 9. bis 26. Juni 1976. Nr 28.
C 5588. 
Borchling-Claussen 228. 
Schr 5290. 
Schramm XII Abb. 392. 
Suckow: Koch 33. 
Pr 2757. 
BMC II 597.IA 10937. 
Borm: IG 827. 
Ernst: Hildesheim II,2 247. 
ISTC ic00909400. 
 Göttingen *
SUB. 
Hildesheim *
DomB. 
London BL. 
Wernigerode ehem. StolbergB. 
Wolfenbüttel HerzogAugustB. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Niederländisch
68 Bl. 
[a–g⁸h⁶ik²]. Gez. [1]I–lxvi[1]. 26 Z. Typ. 
1:111G. Vereinzelt Min. f. Init. 
Tit. In deſen boec ſijn beſcreuen die vier vterſte oſte die leſte dinghē die ons anſtaende en-de toecomende ſijn. ſoe als die heylighe lee-raers. wt ingheuē vauden heylighen gheeſt  beſcreuen hebben … Bl. 2a m. Blz. I
						[⁵]Emorare nouiſſima tua. et in  eternum non peccabis Dit beſcriuet ons die wiſe man … Lage b die dat hout der boſſchen vocht houden ende  … Endet Bl. 59b Z. 19 … Och of ſi ſmaectē  ende verſtonden Ende die vterſte dinghen  voerſaghen Laus deo in altiſſimo  .G. .L.  Hier eynden Ende gaen wt die vier vterſte  dinghen: Ende hier na volghen die doechde  die crachten. die grote verdiente. Ende be-dudeniſſe der miſſen God heb lof  Bl. 60a m. Blz. lix Hier beghinnen die doechden …  … ende die ſonderlinghe bedudeniſſen vander miſſen  []Tem als die prieſter anden outaer  comet … Endet Bl. 67a m. Blz. lxvi Z. 8 … Daer toe  helpt ons die vader die ſoen ende die heyli-ghe gheeſt Amen  4 Verse Miſſe te horen en verlet niet  … Enden Z. 14 Een loghenaer en bedijt niet  Z. 15 Een leraer beſcrijft  Het tis den menſche ſaligher ende god lie-uer … Z. 21 Dit boec is voleyndet ter goude Int iaer ōs  heren doemen ſcreef duſent vierhondert en-de lxxvij. opten ſeſten dach in auguſto  Bl. 67b u. 68 leer.
HC 5715. 
C 1837. 
CA 500. 1314. 
ILC 627. 
Ce³ C-902. 
Pell 5109. 
CIBN G-129. 
ISTC ic00902000. 
 Göttingen SUB (nur Cordiale). 
Paris BN (2 Ex., 1. Ex. Bl. 68 fehlt). 
Vesoul BMun. 
Washington (D.C.) LC. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
56 Bl. 
〈aA〉b–g⁸. 27 Z. Typ. 
2B:108G. DrM 
I. 
Bl. 1a m. Sign. Ai Memoꝛare nouiſſima tua. et in eternū  non peccabis  [⁶]It beſcriuet ons die wyſe  man … Sign. b bewaert ſoe mach ſeer lange dueren Mer hoe  … Endet Bl. 56b Z. 15 Dit boec is volmaect ende gheeyndt ter  goude in hollant. by my gheraert leeu Int  iaer ons herē M.CCCC. ende lxxix. den xij.  dach in Iulio Laus deo  DrM  
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 68. 
C 1799. 
Kok: Houtsneden S. 200. 
CA 1315. 
ILC 628. 
IDL 1404. 
Oates 3388. 
ISTC ic00902500. 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
60 Bl. 
a–f⁸gh⁶. 27 Z. Typ. 
2D:108G. 4 Hlzs. DrM 
I. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aij Memoꝛare nouiſſima tua. et in eternū  non peccabis.  [⁶]It beſcriuet ons die wijſe  man … Sign. b veruaren alle dinghen als een ſceem Daer ōs  … Endet Bl. 60a Z. 1 Dit boeck is volmaect ende gheeyndet ter  goude in hollant. by mij gheraert leeu. Int  iaer ons heren MCCCC. ende .lxxxij. op ſinte bartholomeus auont apoſtel. Laus deo  Dr.M  Bl. 60b leer.
HC 5716. 
Conway 330. 
Kok: Houtsneden S. 201. 218. 
CA 1316. 
ILC 629. 
CBB 1185. 
Ce³ C-903. 
IDL 1405. 
Lenz: Köln 154. 
ISTC ic00903000. 
 Brussel BR. Haag KglB. Köln Erzbisch. New York MorganL. 
Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
64 Bl. 
a–h⁸. 24 Z. Typ. 
1:106G. Vereinzelt Min. f. Init. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a2 Memoꝛare nouiſſima tua et in eternum  non peccabis  (d)It beſcrijft ons die wyſe man … Sign. b Voerwaer in die vꝛe des doots ſo woꝛt open … Endet Bl. 64b Z. 17 Dit boeck is volmaect e ghepꝛent Tantwerpen by mi Mathiam goes Int iaer ons  heren .m.CCCC: ende .Lxxxiij op der heylighen iij coninghen auont In ianuario:  
Anm. Zur Datierung: Da der 5.I.1483 auf Sonntag fällt, ist hier wohl der Tag der in diesem Falle vorverlegten Vigil (4.I.) zu verstehen.
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC). 
C 1800. 
CA 1317. 
ILC 630. 
IDL 1406. 
ISTC ic00903100. 
 Haag KglB. 
Hilversum LibernaColl. 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
54 Bl. 
a–f⁸g⁶. 28–29 Z. Typ. 
1:98/99G. 4 Hlzs. 
Bl. 1a leer. Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a Memoꝛare nouiſſima tua et ī eternū nō peccabis  [⁷]It beſcrijft ons die wiſe mā … Sign. b vlieghet god ghedencke mijns want mijn leuē  … Endet Bl. 54a Z. 16 Dit boec is volmaect e ghepꝛent te herlem in  hollant Int iaer ons herē M.cccc. e lxxxiiij in  nouembꝛi den xijſten dach.  Bl. 54b leer.
C 1801. 
Conway 336. 
Kok: Houtsneden S. 440. 449. 
CA 1318. 
ILC 631. 
CBB 1186. 
IDL 1407. 
Pell 5110. 
Pr 9172. 
BMC IX 102. 
Oates 3652. 
ISTC ic00903200. 
 Cambridge UL. 
Haag KglB (Bl. b1, b2, b7 u. b8 fehlen). 
Liège BU (Bl. 1 def.). 
London BL. 
Paris BN. 
 Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
58 Bl. 
a–d⁸ef⁶g⁸h⁶. 27 Z. Typ. 
1*:104G, 
2:150G. 5 Hlzs., dar. eine Wdh. 
Tit. m. Sign. ai Die vier vterſte.  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.  Mijn alď liefſte in xpō deſe ſalige e leerlike  ghedenckeniſſe … Bl. 2a m. Sign. aij Memorare nouiſſima tua et in eternum nō  peccabis.  []It beſcrijft ōs die wiſe mā … Sign. b geloeft ſel te niete gaen als wať dz wech loopt  … Endet Bl. 57b Z. 6 Voleynt te delff in hollant ჻  Iut iaer ons heren .M.CCCC.  ende lxxxvi. opten xxv. dach. van  Merte ter eren gods ende maꝛia  ſijnre lieuer moeder.  Hlzs. (Wappen von Delft)  Bl. 58 leer.
Reproduktionen: Haag MMeerman (IISTC). 
C 1802. 
Conway 326. 
Kok: Houtsneden S. 124. 128. 
CA 1319. 
ILC 632. 
Ce³ C-904. 
IDL 1408. 
ISTC ic00904000. 
 Haag MMeerman. 
New York MorganL. 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. die vier vterſte  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.   mijn alď liefſte in xpō deſe ſalige e leerlike  gedēckeniſſe … Bl. 2a Memoꝛare nouiſſima tua ⁊ in eternum nō  peccabis  (D⁹)It beſcrijft ōs die wiſe mā … Sign. b toent of geloeft ſel te niete gaē als water dat  …  Endet Bl. 57b Z. 5 Voleynt te delff in hollant Int iaer ons heren .M.CCCC. ende lxxxvij. opten heylighē  ſacraments auont ter eeren gods ende maria  ſijnre lieuer moeder  Bl. 58 leer?
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC). 
Kok: Houtsneden S. 125. 
Kronenberg: CA 1319a. 
ILC 633. 
IDL 1409. 
ISTC ic00904100. 
 Haag KglB (Bl. h1 u. h6 fehlen). 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Tit. die Vier vterſte  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.  Mijn alre liefſte in xpō … Bl. 2a Memoꝛare nouiſſima tua et in eternum  non peccabis  (D⁹)It beſcrijft ōs die wiſe mā … Sign. b bietet den menſchen dꝛiewerf aerde: vāder aer … Endet Bl. 54a Z. 27
				(V)oleyndt te delf in hollant  Bl. 54b delf In Hollant  DrM  
C 1798. 
Conway 327. 
Kok: Houtsneden S. 124. 152. 
CA 1322. 
ILC 636. 
IDL 1411. 
ISTC ic00905200. 
 Haag KglB (Bl. d3 u. d4 fehlen). 
 Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
HC 5717. CA 1321. 
Nicht nachweisbar. Möglicherweise identisch mit 
Nr 7526.
52 Bl. 
a–e⁶f⁸g⁶h⁸. 28 Z. Typ. 
4:100G. Init. 
d, 
h. Rubr. 
γ. 5 Hlzs. DrM 
V. 
Tit.
						(D)it ſyn die vier vterſte.  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aij ⁌ Memoꝛare nouiſſiā tua ⁊ in eternū nō peccabis  (D¹²)It beſcrijft ōs die  wiſe mā … Sign. b creech hi vꝛeeſe e rouwe ſynre ſondē e ghinc inď  … Endet Bl. 52a Z. 11
						(D)it boec is voleyndt e ghepꝛent tantwerpē: Bij  mi Gheraerdt leeu. Int iaer ons herē M.CCCC.lxxxviij. den xv. dach in apꝛil.  Bl. 52b DrM  
HC 5718. 
Kok: Houtsneden S. 223. 283. 
CA 1320. 
ILC 634. 
CBB 1187. 
IDL 1410. 
Lenz: Köln 155. 
ISTC ic00904300. 
 Brussel BR. 
Darmstadt ULB (def.). 
Haag KglB. 
Köln Erzbisch (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
58 Bl. a–d⁸ef⁶g⁸h⁶. 27 Z. 5 Hlzs. 
Tit.Die vier vuterſte  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.  … Z. 22 Mijn alď liefſte in xpō deſe ſalige e leerlike gedēckeniſſe … Bl. 2a Memoꝛare nouiſſima tua et in eternū nō  peccabis  (D¹⁰)It beſcrijft ons die  wiſe mā e bedud  aldus … Sign. b geloeft ſal te niete gaen als water dac wech  … Endet Bl. 57b Z. 3 … Och  of ſi ſmaecten ende verſtonden ende die vterſte dinghe voorſaghen.:  Voleynt te delf in hollant. Int iaer ons  heeren .M.C.C.C.C. ende lxxxviij. opten  xxvi. dach in Iunio Ter eren gods ende maria ſijnre lieuer moeder⁖  Bl. 58 leer.
Vorlage: Pennink/Post.
Anm. R. Pennink/W. Post: Bibliografische bijzonderheden bij enkele nrs. van de tentoonstellingscatalogus Oude drukken uit de Nederlanden. In: Het Boek 35(1961/62) S. 212–218 Nr 72.
H 5717. 
Conway 327. 
Kok: Houtsneden S. 124. 
CA 1321. 
Kronenberg: CA 1321. 
ILC 635. 
Ce³ C-905. 
ISTC ic00905000. 
 Washington (D.C.) LC. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
52 Bl. 
a–f⁶ghi⁶. 28 Z. Typ. 
5C:106G. Init. 
b. Vereinzelt Min. f. Init. 5 Hlzs. DrM 
I. 
Tit. Dit zijn die vier vuterſten  Hlzs.  Bl. 1b Hlzs.  Myn alreliefſte ī xpō … Bl. 2a Memoꝛare noniſſīa tua et ī eternū nō peccabis  (H¹⁰)Ier bewijſt ons die wiſe mā … Sign. b du na den doot niet en moghes hebbē Seneca ſecht  … Endet Bl. 51b Z. 15 .Deo gracias.  Dit boeck is voleyndet te ſwolle indē ſtichte vā  vtrecht Indē iare ons herē. M.CCCC. e xci.  op onſer lieuer vrouwē auont Viſitatio.  DrM  Bl. 52 leer.
Anm. Nach Kok: Houtsneden S. 38 u. S. 388 stammen die Hlzs. aus einem
         Blockbuch.
C 1803. 
Conway 337. 
Kok: Houtsneden S. 38. 386. 388. 399. 
CA 1323. 
ILC 637. 
Hermans: Zwolle 74. 
IDL 1412. 
Pr 9141. 
BMC IX 87.IA 48149. 
Jaspers: Haarlem 77. 
ISTC ic00905400. 
 Haag KglB (Bl. 1 fehlt). 
Haarlem StB (def.). 
London BL. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
46 Bl. 
a–h(?). 31 Z. Typ. 
2:97G. Init. !. Rubr. α(?). 2(?) Hlzs. DrM 
II. 
Tit. Die vier vterſte  Hlzs.  Bl. 1b 6 Z. Druck. Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aii  ⁌ Memorare nouiſſima tua. Et in eternum non  peccabis.  (D)It beſcriuet ons die wijſe mā … Endet Bl. 45b Z. 31 ⁌ Geprint te Delf in hollāt Bi mi heynrick eckert  Bl. 46a leer. Bl. 46b Delf in Hollant.  DrM  
C 1993. 
Conway 327. 
Kok: Houtsneden S. 125. 139. 
Kok: Houtsneden S.  153. 
CA 585. 
ILC 638. 
Ce³ C-906. 
ISTC ic00906000. 
 Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Französisch
74 Bl. 
[a–d⁸e¹⁰f–i⁸]. 28 Z. Typ. 
2:135G. Min. f. Init. Rotdr. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a, rot Ce preſent traictie eſt diuiſe en quatre parties principales: Deſquelles chaſcune contient trois autres ſingulie-res parties en la fourme qui ſenſuit:  … Bl. 2b Z. 9, rot Cy commence le prologue des quatre choſes deꝛrenieres:  schwarz
						(m)Emorare nouiſſima et in eternū non peccabis  Ecleſiaſtici ſeptimo capitulo Ecleſiaſte diſt  en ſon ſeptieſme chapitre les parolles qui ſenſuiuent: Ayes memoire de tes deꝛrenieres choſes … Lage b Vrayement vous folz Il ne ſe fera pas ainſi / ains voꝯ  … Endet Bl. 73b Z. 12 quilz pourueiſſent aux choſes derrenieres / dont la frequēte  memoiere et recoꝛdacion Rappelle des pechiez a culpe aux vertus et conferme en bounes oeuures / par quoy on paruient a  la gloire eternelle: Amen  Explicit liber de  quatuoꝛ Nouiſſimis  Bl. 74 leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 66. 
C 1797. 
Duff-Hellinga 108. 
CA 423a. 
ILC 639. 
Bechtel C-303. 
De Ricci: Census of Caxtons 2. 
Ce³ C-908. 
Pr 9318. 
BMC IX 131. 
ISTC ic00908000. 
 London BL (Bl. 67 fehlt). 
New York MorganL. 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
62 Bl. 
a–g⁸h⁶. 29–32 Z. Typ. 
1:81G. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. aii Cy commence le liure des quatre derrenieres choſes  qui ſont a aduenir a vngchacun.  [⁶]ccleſiaſte en ſou ſeptieme chapitre en aduerdiſſant les poures pecheurs dit les paroles qui  enſuiuent. … Sign. b toutes choſes qui penſe touſiours quil doit mourir: quar la  … Endet Bl. 61b Z. 4 Cy finiſt la dereniere partie de ce pꝛeſent liuret appelle  coꝛdial: le quel traicte des quatre choſes qui ſont a auenir  dont la frequente memoire pꝛeſerue de peche.  Z. 7 Cy ſenſuit la table de ce pꝛeſent liuret.  … Endet Bl. 62a Z. 24 Finis  Bl. 62b leer.
Claudin I 299. 
Bechtel C-305. 
Pell 5112. 
CRF XVII 199. 
CIBN G-128. 
ISTC ic00891700. 
 Bern UB. 
Paris Arsenal, 
BN. 
Rouen BMun. 
 Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
90 Bl. 
[a]b–k⁸l¹⁰. 26 Z. Typ. 
1:109G. Init. 
a. 3 Hlzs. 
Tit.
						(L)E coꝛdial  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a Senſuyt la table De ce preſent liuret … Bl. 3a Prologue ſur la premiere partie principale  []Emorare nouiſſima … Sign. b en riens preuilegiez Car comme il eſt eſcript ou  … Endet Bl. 89b Z. 5 Cy finiſt le liure coꝛdial. Amen.  Bl. 90a Hlzs.  Bl. 90b leer.
Claudin III 431–433. 
Bechtel C-306. 
Pell 5111. 
ISTC ic00892670. 
 Carpentras BInguimbert. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Bl. 1 leer? Bl. 2a m. Sign. a.ii. Cy commence le liure des quatre  dernieres choſes qui ſont a aduenir a vngchaſcun  []ccleſiaſte en ſon ſeptieme chapitre … Sign. b yeulx les paroles de le eccleſiaſte en ſon xi. chapitre diſāt ain … Endet Bl. 56a Z. 18 Ci finiſt la derreniere partie de ce pꝛeſent liure appelle  coꝛdial: …  … pꝛeſerue de pechie.  Z. 21 Cy ſenſuit la table de ce pꝛeſent liure  … Endet Bl. 56b Z. 28 De la treſgāde ⁊ eſtable leeſſe du roiaume celeſtiel C iii  Finis.  
C 1794. 
Bechtel C-307. 
Oates 2930. 
ISTC ic00909250. 
 Cambridge UL. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
72 Bl. 
a–i⁸. 28 Z. Typ. 
1:99G. Einmal Min. f. Init. 
Bl. 1 leer? Bl. 2a m. Sign. a.ii. Senſnit la table de ce preſēt liure appelle cordial  le quel traicte deſ quatre choſes qui ſōt a auenir a vngcheſcun. … Bl. 3a m. Sign. a.iii. Prologue ſur la premiere partie principale.  [³]Emorare nouiſſima … Sign. b ſion: ceſtaſſauoir il eſt moꝛt. Voicy quil appert ia mani … Endet Bl. 71b Z. 25 AMEN  Cy finiſt le liure coꝛdial  Bl. 72 leer?
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
152 Bl. 
a–t⁸. 30 Z. Typ. 
1:97G. Meist Min. f. Init. 4 Hlzs. DrM 
II. 
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a2 Semper aliquid boni facito ut dya-bolus te occupatum inueniat  []Aint Ieromme deſirant le ſalu de  vng ceſcun / … Z. 26 me ſuy ēhardi de trāſlater de  latin en frāchoys ce traictie / … Bl. 2b Z. 25
						[³]Our plus facilemēt trouuer ceſcune  des quatre nouiſſimes / et les capitles  dicelles / ſont cy apres leur rubricques  annotees … Bl. 4b Hlzs.  Memoꝛe de moꝛt / du iuge / dinfer / et de gloꝛe  … Bl. 5a Memoꝛare nouiſſima tua et  in eternum non peccabis  (e⁶)Ccleſiaſticus en ſon liure ou  vij.ᵉ capitle diſt ainſi Ramēbre toy des choſes derrenieres  … Sign. b ymage auiſee et vue dedens vng miroir. Il eſt  … Endet Bl. 151b Z. 15 ⁊ penſer aux nouiſſi-mes ⁊ concluſions darenieres / auſquelles et ou il  conuient neceſſairement paruenir Ceſte grace  leur veulle donner ⁊ ottroyer le benoit fil de dieu  Iheſus noſtre createur ⁊ redempteur / qui vit et  regne par tous les ſiecles des ſiecles infinis  A M E N  Z. 22 Nom et ſournom du tranſlateur  ſe peullent en ces vers trouuer  … Bl. 152a Z. 5 Item et ledict tranſlateur  par fourme de admonicion  11 Verse m. Akrostichon ‘Thomas Le Roif’ Toy qui riceſſe / en ce monde obtenir  Z. 18 Pꝛijez po. limpreſſeur de ce liure treſexcellent  A audenarde impreſſe / po. inſtruire toute gent  DrM  Bl. 152b leer.
C 1796. 1994. 
Conway 334. 
Kok: Houtsneden S. 218. 371. 
CA 586. 
ILC 640. 
Machiels: De Keysere 8. 
CBB 1189. 
Ce³ C-909. 
Chantilly 1102. 
Günther 12. 
ISTC ic00909000. 
 Brussel BR. Chantilly MConde. Gent BU. Leipzig BuchM (z.Z. Moskva GosB). New York MorganL (def.). Paris BN. 
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Englisch
Bl. 1 leer. Bl. 2a
						(a)L Ingratitude vtterly ſettyng apart / we owe  to calle to ouꝛ myndes the manyfolde gyftes  of grace / with the benefaittis. that our lorde  of his mooſt plentiueuſe bonte hath ymen vs  wretches in this pꝛeſent tranſitoire lif. … Bl. 3a
						(t²)His preſent tretys is deuided in four pꝛincipal parties  … Bl. 3b. Z. 18 Here afteꝛ folowes the prologue of the fouꝛ laſt thinges  … Bl. 4a
						(m³)Emorare nouiſſima et in eternum non peccabis. Eccleſiaſtici. ſeptimo capitulo. … Lage b all the biꝛth in payne/ the lif in labouꝛ/ and neceſſaꝛily al … Endet Bl. 76a Z. 27 … To whiche  bꝛinge us the fadeꝛ / ⁊ the ſoone / ⁊ the holy gooſt reigning  Bl. 76b in vnite ſempiteꝛnally woꝛld withouten ende. AMEN  (t)His book is thus tranſlated out of frenſhe into  our maternal tongue by the noble and vertuouſe  loꝛd Anthoine Erle Ryuiers / … Z. 8 which book was deliuered to me William Caxton  by my ſaide noble lorde Ryuiers on the day of purificacion  of our bliſſid lady / fallyng the tewſday the ſecunde day  of the moneth of feuerer. In the yeeꝛ of our loꝛd .M.CCCClxxviij for to be enprinted / … Endet Bl. 77b Z. 14 … Whiche weꝛke pꝛe-ſent I begathe moꝛ afteꝛ the ſaide Purificacion of ouꝛ  bliſſid Lady. Whiche was the the daye of Seint Blaſe  Biſſhop and Martir. And fiinſſhed on the euen of than  nunciacion of ouꝛ ſaid biliſſid Lady fallyng on the wedneſday the xxiiij daye of Marche. In the xix yeer of  Kyng Edwarde the fouꝛthe  Bl. 78 leer.
Vorlage: Cambridge UL (Kopie).
Anm. 1. Die Ablieferung des Manuskripts erfolgte nach Bl. 76b Z. 8 am Dienstag, den 2.II.1479 (so zu verbessern, da der 2.II.1478 ein Montag war); der Druck wurde also in weniger als 2 Monaten vollendet.
Anm. 2. Vgl. Bühler, Curt F.: Corrections in Caxton’s ‘Cordiale’. In: Papers of the Bibliographical Society of America 48(1954) S. 194–196. — Zum Ex. Leeds UL vgl. Harding, Robert J. D.: Given by Lady Joan Ingoldisthorpe: The Caxton ‘Cordyal’ (1479) from a Library at Pott Chapel (Pott Shrigley, Cheshire), c. 1493, Identified. In: The Library 7,24 (2023) S. 445–453.
HC 5714. 
Duff-Hellinga 109. 
De Ricci: Census of Caxtons 33. 
Ce³ C-907. 
IDL 1413. 
Pr 9631. 
BMC XI 112. 
Bod-inc C-457. 
Oates 4071. 
ISTC ic00907000. 
 Birmingham PL. 
Cambridge UL. 
Glasgow UL. 
Haag MMeerman (def.). 
Leeds UL (def.). 
London BL. 
Los Angeles ClarkL. 
Manchester RylandsL. 
New Haven CenterBritArt (def.). 
New York MorganL. 
Oxford Bodl (def.). 
San Marino (Calif.) HuntingtonL. 
Washington (D.C.) LC.  — Penrose (Devon) (def.).
 Gesamtüberlieferung: 13 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
92 Bl. 
a–k⁸lm⁶. Gez. [3]i–lxxxviii[1]. 2 Sp. 28 Z. Typ. 
2:114G, 
5:95G. Init. 
c, 
l. Rubr. 
δ. 4 Hlzs., dar. 2 Wdh. DrM 
II. KolTit. 
Tit. Hlzs.  Memoꝛare nouiſſima ⁊c.  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aii
						(A⁶)Lle In-gratitu-de vtter-ly ſettynge a parte / we o-we to call to our myndes  … Endet Bl. 91bα Z. 26 … In  the .xix. yere of kynge  Edwarde the fourthe.  β ⁌ Enpꝛynted atte weſt-myſtre Anno vt.  Reg. 2 Z.  DrM  Bl. 92a Hlzs. (M)emoꝛare nouiſſima ⁊c.  Bl. 92b Hlzs.  (M)emoꝛare nouiſſima ⁊c.  
H 11067. 5713. 
Duff-Hellinga 110. 
Pr 9727. 
Bod-inc C-458. 
ISTC ic00907500. 
 Durham Cathedr (def.). 
Manchester RylandsL. 
Oxford Bodl. 
 Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Spanisch und Katalanisch
80 Bl. 
a–k⁸. 28 Z. Typ. 
3:100G. Init. 
c, 
h. 4 Hlzs. DrM 
I. 
Bl. 1 leer? Bl. 2a m. Sign. aij Comiença el libꝛo delas quatro coſas poſtrimeras: cōuiene ſaber dela muerte: delas penas  del jnfierno: ⁊ del juhizio: ⁊ dela gloꝛia celeſti-al. El qual libꝛo llaman muchos Coꝛdial: es  muy pꝛouechoſo: ⁊ neceſſario a qualquier: que  pꝛedica. E eſta muy lleno: ⁊ luzido de auctoꝛi-dades: ⁊ enxemplos dela ſagrada ſcriptura: ⁊  ahun de verſos de poetas.  (H⁵)Aue memoꝛia de tu poſtremeria:  ⁊ jamas peccaras. en el capľo. vij  del eccľiaſtico. … Endet Bl. 78b Z. 14 … ⁊ ꝓ-uieſſen a las poſtremerias.  Fin.  Bl. 79a Tabla del pꝛeſente libꝛo. … Endet Bl. 79b Z. 5 Fue traſladado el pꝛeſente libꝛo poꝛ el excellente doctoꝛ miçer Gonçalo garcia de ſanta maria. E empꝛētado en la jnſigne Ciudad de çaragoça de Aragon: poꝛ induſtria ⁊ coſta de Paulo hurus: de Conſtancia aleman .a. xxj de Iu-lio .M.cccc.xcj.  DrM  Ultimus ad moꝛtem poſt omnia fata recurſus.  Bl. 80 leer.
Kurz 121. 
Haebler 230. 
Sanchez 30. 
ISTC ic00909350. 
 El Escorial RB. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
70 Bl. 
a–h⁸i⁶. 31 Z. Typ. 
3:100G, 
4:156G. Init. 
h. Rubr. α(?). 4 Hlzs. DrM 
I. 
Tit. De quatuor  nouiſſimis.  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aij ⁌ Comiença el libro delas quatro coſas poſtrimeras: cōuiene Saber dela muerte: … Sign. b naras. E por tanto (ſegun amonieſta Alano) … Bl. 68b ⁌ Tabla del preſente libro … Endet Bl. 69b Z. 6 ⁌ Fue traſladado el preſēte libro por el excellēte doctor micer Gonzalo Garcia de Sancta maria. Emprentado en la inſigne Ciudad de Zaragoza de Aragon por induſtria ⁊ coſta de Paulo hurus / alemā de Coſtācia. a .vij. de mayo. ao .M.cccc.xciiij.  DrM  Ultimus ad mortem poſt omnia fata recurſus.  Bl. 70 leer?
C 1789a. 
Kurz 122. 
Haebler 231. 
Sanchez 42. 
CRF XVIII 167. 
ISTC ic00909430. 
 Madrid BN. 
Paris EcBeauxArts (def.). 
 Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
64 Bl. 
a–h⁸. 31 Z. Typ. 
3:100G, 
4:156G. Init. 
h, 
k, 
l. Rubr. α. 5 Hlzs., dar. 1 Wdh. DrM 
I. 
Tit. Coꝛdial delas quatro co-ſas poſtrimeras: es aſaber  Dela muerte: del juyzio final: dela pena infernal: y  la gloꝛia celeſtial.  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aij Comiença el libꝛo delas quatro coſas  poſtrimeras: cōuiene ſaber dela muerte: … Endet Bl. 63a Z. 5 ⁌ Fue traſladado el pꝛeſente libꝛo poꝛ el excellēte do-ctoꝛ miçer Gonçalo garcia de ſancta maria. Y empꝛē-tado en la inſigne Ciudad de çaragoça de Aragon.  Ao de .M.cccc.lxxxxviiij. a xx. de deziembꝛe.  DrM  Ultimus ad moꝛtem poſt omnia fata recurſus.  Bl. 63b Hlzs. Bl. 64 leer.
R 151. 
Kurz 124. 
Haebler 233. 
Sanchez 69. 
ISTC ic00909450. 
 El Escorial RB. Santander BMenendez. 
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
62 Bl. 
a–g⁸. 30–31 Z. Typ. 
1:99G, 
2:132G. Init. 
b, 
c, 
d. Min. f. Init. Rubr. 
α. 4 Hlzs. 
Tit. Cordial del anima.  Bl. 1b Hlzs.  Bl. 2a m. Sign. aij ⁌ Comēça lo libꝛe deles quatre vltimes y mes darreres coſes: que les creatures apꝛes del viure eſperē. ço  es la moꝛt coꝛpoꝛal … Z. 9
						(h⁵)Ajes recoꝛt de tenir en memoꝛia: les vltimes y mes darreres coſes  apꝛes ďla vida ſegueiren: ſi de peccar vols ſcuſar te  en lo capitol .vij. del Eccleſiaſtich … Sign. b tant que lo que ha pꝛes dela terra: ala pꝛimera mate … Endet Bl. 61a Z. 10 … y ales coſes vltimes y darreres pꝛoue-biſſen.  Deo gas.  ⁌ Fon traduhit la pꝛeſent obꝛa intitulada Coꝛdial delanima de vulgar lengua caſtellana en ſtil de valenciana pꝛoſa per Bernadi vallmanya. Secretari  del ſpectable Comte de oliua. E apꝛes empꝛempta-da en la clariſſima ciutat de Ualencia. En lo any de-la deifica incarnacio de noſtre ſenyoꝛ deu Ieſu criſt.  M.cccc.lxxxxv. a. viij de Iuny  Bl. 61b ⁌ Tabula del preſent libre  … Bl. 62 leer.
C 1803a. 
Kurz 123. 
Haebler 232. 
Bas Carbonell: Valencia 52. 
IBE 1771. 
ISTC ic00901500. 
 Palma de Mallorca BP. 
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.