Albertanus  Causidicus Brixiensis
Auch Albertanus Brixiensis (BSB-Ink), Albertanus de Albertanis, Albertanus de Ora S. Agathae, Moralphilosoph, ✽ zwischen 1190 und 1200, Richter in Brescia, † nach 1250.
Übersicht
531–56310N
564–569
1 Sp.244a Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Ulm, 1473. 
PA IX 305.4b.
Nicht nachweisbar.
00531 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Basel: Martin Flach, um 1474]. 
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:117G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicēdi ⁊ tacēdi ab albertano  cauſidico Brixiēſi ď oꝛe beate agate poſitus Sub anno .M.ccc.lv. feria rta pꝯ vincula petri :  []Nitio medio ac fini tractatꝯ mei adſit ga  ſancti ſpūs. Quoniā in dicendo multi errāt  nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū vale-at domare. … Endet Bl. 9b Z. 29 … deū inſuꝑ adoꝛo qui michi donauit dicta tibi narrare/ vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire Amen ჻  Et ſic eſt finis.  Bl. 10 leer.
Reproduktionen: Basel UB (Digitalisat).
H 393. 395. Kaufmann-Nabholz 338. Ce³ A-193. IGI 144. Pell 251. CRF X 5. CRF XIII 35. VB 415.3. BSB-Ink A-110. Pr 7541. BMC III 740.IB 37207. Bod-inc A-082. Collijn: Uppsala 29. Günther 298. Hubay: Würzburg 14. Ohly-Sack 26. Sack: Freiburg 47. Walsh: Harvard 1145. ÖNB-Ink A-99. ISTC ia00193000.
Augsburg UB
. Bamberg SB (2 Ex.). Basel UB
. Bautzen DomKap. Berlin *SB
. Bourges BMun. Cambridge (Mass.) HoughtonL. Chicago UL. Città del Vaticano BVat. Engelberg Benedikt. Erlangen UB. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
. Leipzig BuchM
, UB
. London BL
. München SB
. Oxford Bodl. Parma BPalat. Providence JCBrownL. Roma BVallicell. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Paul Benedikt. Sankt Petersburg NB (2 Ex.). Strasbourg BNU. Stuttgart LB
(2 Ex.). Tübingen UB
. Uppsala UB. Washington (D.C.) LC. Wien NB
(2 Ex.). Würzburg UB
. Zwickau RatsSchB.
Gesamtüberlieferung: 36 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:120G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicendi et tacendi/ ab albertano  cauſidico/ Bꝛixenſi de oꝛe beate agathe cōpoſitus. Sub  anno .M.ccc.lv. feria quarta poſt vincula petri  []Nicio medio ac fini tractatus mei aſſit gracia  ſancti ſpūs. Quoniā in dicendi multi errant.  Nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare/ … Endet Bl. 10a Z. 30 … Deū inſuꝑ adoꝛo/ qui michi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire  Amen.  Bl. 10b leer.
H 394. Ohly: Reyser 7. Ce³ A-194. CIH 45. IDL 103. IGICorr 144A. Pell 252. CRF XIII 36. VB² 2160. BSB-Ink A-111. CIBN A-97. Pr 304. BMC I 77.IA 832. Bod-inc A-083. Collijn: Stockholm 16. Deckert 8. Günther 2634. Hubay: Würzburg 15. Hummel-Wilhelmi 4. Juntke: MarienB 9. Madsen 40. Oates 126. Sack: Freiburg 48. ÖNB-Ink A-100. ISTC ia00194000.
Augsburg UB
. Baltimore ArtM. Bamberg SB (2 Ex.). Berlin *SB
(3 Ex.). Bryn Mawr GoodhartL. Cambridge UL. Dresden SUB
. Erlangen UB
. Freiburg UB
. Gotha ForschB
. Halle *MarienB
. Jena ULB. Klagenfurt Bisch. København KglB. Köln UStB
. Leipzig UB. Linz LB. London BL
. Mattsee Stift
(def.). München SB
(2 Ex.), UB
(2 Ex.). New York MorganL. Oxford Bodl. Paris BN. Reggio Emilia BMun. Rostock UB
. Saint Louis UL. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Stockholm KglB. Strasbourg BNU, BVille. Tübingen Stift
, UB
. Utrecht BU
. Washington (D.C.) LC. Wien NB
. Windsheim StB. Würzburg UB
. Zeitz DomherrB.
Gesamtüberlieferung: 45 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:120G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicēdi et tacēdi/ ab Albertano  cauſidico Brixienſi de oꝛe beate agathe poſitus. Sub  anno .M. ccc. lv. feria quarta poſt vincula petri.  []Nicio medio ac fini tractatus mei adſit ga  ſancti ſpūs.  Quoniā in dicēdo multi errāt.  nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 10a Z. 30 … Deū inſuꝑ adoꝛo/ qui michi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire  Amen.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Tübingen UB (Digitalisat).
Ohly: Reyser 15. ISTC ia00194500.
Bamberg SB. Hamburg ehem. SUB. Heilbronn StArch. Karlsruhe LB
. Kynžvart ZamKn. Pommersfelden Schönborn. Stuttgart LB
. Tübingen UB
(2 Ex.).
Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
1 Sp.245a Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Memmingen: Albrecht Kunne, [nicht vor 1479]. 
H 399. PA IV 362.29b.
„Biblioth. Rottenbuch“, in München SB aber nicht vorhanden. Ob Nr 547(?) oder nach 1500(?).
00534 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: [Ulrich Zell, um 1482]. 
10 Bl. a¹⁰. 36 Z. Typ. 3:83G.
Bl. 1a m. Sign. a.j. Compendioſus tractatꝯ de arte loquendi ⁊ tacendi. multū vtilis.  [³]Voniā in dicēdo multi errāt. nec eſt alis  linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 10a Z. 20 … deū inſuꝑ exoꝛa  michi donauit pꝛedicta  tibi narrare ut ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explieit liber de doctrina loquēdi ⁊ tacendi :  ab Albertano cauſidico bꝛixēſi ad inſtructōem fi-lioꝛū ſuoꝛū compoſitꝯ Impꝛeſſum Colonie apud  Lijſkyꝛchen.  Bl. 10b leer.
H 397. VK 31. CBB 61. Ce³ A-195. IDL 104. BSB-Ink A-112. Finger: Düsseldorf 9. Günther 896. ISTC ia00195000.
Ann Arbor SpauldingColl. Berlin SB
(Fragm. Doppelbl. 5/6). Brussel BR. Chicago NewberryL. Düsseldorf ULB. Haag KglB
. Köln UStB
. Leipzig UB
. Minneapolis UL. München SB
. Münster ULB. New York MorganL. Regensburg HB
. Wilhering Zisterz
. Zwickau RatsSchB.
Gesamtüberlieferung: 15 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00535 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Toulouse: Heinrich Mayer, um 1484]. 
16 Bl. ab⁸. 24–29 Z. Typ. 1:120G, 2:89G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N inicio medio ⁊ fine mei tractatꝯ aſſit  … Sign. b tuum. Secretum tuum ergo de quo nō vis nec  … Endet Bl. 16a Z. 21 na gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bricienſi eď.  Bl. 16b leer.
C 146. Oates 3257. ISTC ia00195500.
Cambridge UL.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00536 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Antwerpen: Gerard Leeu, 4.X.1484. 
12 Bl. a⁸b. 33 Z. Typ. 5:82G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a2 Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi/ multum vtilis  []Voniā in dicēdo multi errāt  nec eſt aliquis  qui linguā ſuam … Endet Bl. 12b michi donauit predicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. Amen. Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊  tacedi ab Albertano cauſidico brixienſi ad īſtructionē ſuoꝝ filioꝝ poſitꝯ  Imſſum ꝑ me Gerardū leeu ꝑ dei  grām in oppido Antwerpienſis Anno di M cccclxxx iiij die rta Octobris 
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC).
HCR 400. CA 60. ILC 40. Ce³ A-196. IDL 105. CIBN A-98. Pr 9354. BMC IX 186. Bod-inc A-084. ISTC ia00196000.
Amsterdam UB. Chatsworth L. Haag KglB. London BL
(2 Ex.). Oxford Bodl (Fragm. Bl. b4). Paris BN. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Stonyhurst C.
Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00537 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Antwerpen: Gerard Leeu, Juni 1485. 
12 Bl. a⁸b. 33 Z. Typ. 5:82G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi/ multum vtilis  []Voniā in dicendo multi errant/ nec eſt aliquis  qui linguam ſuam ad plenū valeat domare … Sign. b Cauſa materialis cōtine ſub/ quid/ Formalis ſub/ quō/  Endet Bl. 12b Z. 6 … qui  michi donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. AMEN  Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊  tacēdi ab Albertano cauſidico brixi-enſi ad īſtructionē ſuoꝝ filioꝝ poſitꝯ  Imſſum ꝑ me Gerardū leeu ꝑ dei  grāz in oppido Antwerpiēſis Anno  di .Mcccclxxxv menſis junij. 
Anm. 1. Kollation gegenüber dem gedruckten GW korrigiert (dort ab⁶).
Anm. 2. Zum Ex. Córdoba Bisch vgl. Solana Pujalte, Julián: A Sammelband of Incunabula of British Provenance Held at the Diocesan Library of Córdoba Containing the Only Known Copy of ‘Elegantiae terminorum ex Laurentio Valla et aliis collectae’, Antwerp: Gerard Leeu, 7.XI.1487 (GW M35200). In: Quaerendo 52 2022) S. 83–118, hier S. 97–98.
Reproduktionen: Oxford Bodl (Digitalisat).
C 151. CA 61. ILC 41. CBB 62. Ce³ A-197. Pell 258. CIBN A-99. Pr 9357. Bod-inc A-085. Oates 3882. Rhodes: Oxford 18. ISTC ia00197000.
Antwerpen BConscience
. Brussel *BR. Cambridge UL. Chicago NewberryL. Córdoba Bisch
. Haag KglB. Leuven UB†. London MiddleTemple. New York MorganL. Oxford Bodl, JohnC. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00538 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Löwen: Egidius van der Heerstraten, 6.VII.1485. 
10 Bl. a¹⁰. 2 Sp. 34 Z. Typ. 1:75G.
Bl. 1aα Compendioſus tractatꝯ de  arte loquendi ⁊ tacēdi/ multū  vtilis.  []Uoniam in dicēdo  multi errāt/ nec eſt  aliquis q linguam  ſuā ad plenum va-leat domare. … Endet Bl. 10aα Z. 31… deū  inſuꝑ exoꝛa ꝗ mihi donauit dcā  narrare ut ad ena gaudia nos faciat ꝑuenire Amen  β Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi ad inſtructione ſuoꝝ filioꝛū compoſiť  Impꝛeſſum ꝑ me Egidiu de  herſtratē ꝑ dei grām in Alma  vniuerſitate Louanienſi. An-no domini .Mcccclxxxv. die  ſexta Iulij  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Berlin SB (Digitalisat).
H 401. CA 62. CBB 63. Kronenberg: CA 64(?). ILC 42. IDL 106. Pell 257. VB 4933. CIBN A-100. Pr 9302. BMC IX 164. Oates 3813. ISTC ia00197200.
Berlin *SB
. Brussel BR. Cambridge UL. Haag KglB (2 Ex.). Herzogenburg Aug
. Leuven UB†. London BL
. New York MorganL. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 10 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
1 Sp.246a Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Löwen: Egidius van der Heerstraten, 1486. 
C 152. CA 64.
Tractatus de arte loquendi et tacendi per Albertanum cauſidicum Brixienſ. ad inſtructionem ſuorum filiorum compoſitus. Impreſſus Lovanii per me Egidium van der Heerſtraten .M CCCC.LXXXVI.
Nicht nachweisbar.
00539 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Antwerpen: Gerard Leeu, 1.II.1486. 
10 Bl. a⁶b. 34–35 Z. Typ. 4:100G, 5:82G. Init. f. DrM I.
Bl. 1a m. Sign. ai Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi multum vtilis  (Q)Uoniā in dicendo multi errāt  nec eſt aliquis  qui linguā ſuā ad plenū valeat domare … Sign. b petitur/ efficiens / materialis / foꝛmalis / at finalis Ita et in dic … Endet Bl. 10a Z. 11 … qui michi donauit predicatibinarrare/ vt at eterna gaudia nos faciat ꝑuenire Amen  Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi  ab Albertano cauſidico brixienſi ad inſtructio-nem ſuorū filiorū cōpoſitus Impreſſum per me  Gerardū leeu ꝑ dei grām in oppido Antwer-piēſi Anno di Mcccclxxrvj die ma februarij  Bl. 10b, Schlusstit. Ars loquendi et tacendi ❖  Antwerpie impreſſa eſt ❖  Darunter Druckermarke.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 23. Haag MMeerman (IISTC).
C 153. Kok: Houtsneden S. 282. CA 63. ILC 43. Pr 9359. IDL 107. BMC IX 187. Oates 3884. ISTC ia00197400.
Cambridge UL. Haag MMeerman
. London BL
. Olomouc SKn.
Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00540 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Paris: Pierre Levet, 18.XI.1486. 
16 Bl. ab⁸. 27 Z. Typ. got. DrM I.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. aii Incipit liber de doctrina dicēdi et tacendi.  []N initio medio et fine mei tractatꝯ. … Sign. b tuo eſt recluſum . reuelatū … Endet Bl. 15b Explicit liber de doctrina dicēdi ⁊ tacēdi ab Albertano cauſidico briciēſi editꝯ. Impreſſuſ Pariſiꝯ per Petrū Leuet. An. lxxxvi. die vero .xviii.  Nouembris.  Bl. 16 leer.
Anm. Tit. statt doctrina auch doctina (Ex. Besançon BMun. Troyes BMun) und Bl. 1 auch leer (Ex. Manchester RylandsL).
Reproduktionen: Troyes BMun (Digitalisat).
HC 402. Pell 259. CRF I 11. CRF XVII 6. CRF XIX 18. Oates 2979. ISTC ia00197600.
Besançon BMun
. Cambridge UL. Chaumont BMun (def.). Manchester RylandsL
. Rouen BMun. Troyes BMun
.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00541 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: [Heinrich Quentell], 4.XII.1486. 
10 Bl. a¹⁰. 2 Sp. 36 Z. Typ. 3:180G, 4:91G, 5:75G.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi et tacēdi.  Bl. 2aα Compendioſus tractatus de arte loquendi  et tacendi multū vtilis.  []Voniam in dicendo  multie rrāt nec  eſt aliquis  linguam ſuā ad plenū valeat domare … Endet Bl. 10bβ Z. 6… deū  inſuꝑ exoꝛa  miehi donauit  dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructōem ſuoꝝ filioꝝ cōpoſitus. Impꝛeſſus Colonie  Anno di .M.cccc.lxxxvi.  Pꝛidie nonas decembꝛis 
C 154. VK 32. Ce³ A-198. CIH 46. IDL 108. Borm: IG 27. Günther 704. Madsen 41. ISTC ia00198000.
Boston (Mass.) PL. Budapest BAcadSci. København KglB. Koblenz StB. Leipzig UB
. Münster ULB. Münstereifel Gy. Salzburg BenediktPeter. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Solothurn ZB
. Tegelen Trapp. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00542 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Antwerpen: Gerard Leeu, 1487. 
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 4:100G, 5:82G. Init. f, i. Rubr. γ. 1 Hlzs. DrM V.
Tit. Libellus de modo loquendi ⁊ tacendi.  Hlzs., Schulszene  Bl. 2a ⁌ Compendioſus tractatus de arte  loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  (Q)Uoniam in dicēdo multi erꝛāt/ nec eſt aliquis  qui linguā ſuam ad plenū valeat domare/ … Sign. b nicis multū loquar. Ait e tulliꝯ Ratio cinicoꝝ penitꝯ ab  … Endet Bl. 10a Z. 23 ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Alberta-no cauſidico brixienſi ad inſtructionē ſuoꝝ filioꝝ compoſitus.  Impreſſus per me Gherardū leeu in mercuriali  oppido ant-werpienſi Anno di .M.CCCC.lxxxvij.  Bl. 10b DrM 
HC 403a. Conway 332. Kok: Houtsneden S. 282. 290. CA 65. ILC 44. Pell 260. CIBN A-101. Pr 9371. BMC IX 190. Oates 3901. 3902. Rhodes: Oxford 19. ISTC ia00198100.
Cambridge UL (2 Ex.). London BL
. Magdeburg *ehem. Gy (def.). Oxford ChristCh. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00543 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: [Heinrich Quentell], 1487. 
8 Bl. AA⁸. 39–40 Z. Typ. 3:180G, 4:91G, 5:75G. Init. f.
Tit. Tractatus de arte  loquendi ⁊ tacēdi.  Bl. 1b Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacēdi multum vtils.  [⁶]Voniā indicendo  multi erant nec eſt alis qui linguā ſua ad  plenū valeat domare … Endet Bl. 8b Z. 27 … deum inſuꝑ exora  mihi  donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen  Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi ab Albeꝛtano  cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionē filioꝛum ſuoꝝ compoſitus.  Impꝛeſſus ac finitus Colonie Anno di M˚.cccc.lxxxvij. 
Reproduktionen: Freiburg UB (Digitalisat).
HC 403. VK 33. Ce³ A-199. CIH 47. IBP 80. Pr 1288. BMC I 271.IA 4530. Madsen 42. ÖNB-Ink A-101. Sack: Freiburg 49. Zedler: Nassau 11. ISTC ia00199000.
Basel UB (2 Ex.). Edinburgh UL. Freiburg UB
. København KglB. Limburg BischB
. London BL
. Lüneburg RatsB. New York ButlerL. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Solothurn ZB
(2 Ex.). Tübingen UB
. Washington (D.C.) LC. Wien NB
(2 Ex.).
Gesamtüberlieferung: 17 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00544 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Lyon: Guillaume Le Roy, 26.V.1487. 
14 Bl. a⁸b⁶. Typ. 3:125G, 6:92G.
Bl. 1 leer? Bl. 2 Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  (i)N inicio medio et fine mei tractatus  aſſit gratia ſanctiſpiritus . Quoniam in  dicendo multi errant : nec eſt aliquis qui  linguam ſuam domare … Sign. b Scriptum eſt enim. Cum irrifore conſilium nō  … Endet Bl. 14a Z. 15 … Deum inſuper exoꝛo ꝗ  mihi donauit tibi pꝛedicta narrare . Ut ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi et tacēdi ab Albertano canſidico bꝛicienſi editus. Impꝛeſſuſ Lugduni per magiſtrū guillermum regis. Anno domini  milleſimo quatcenteſimo octuageſimo ſeptimo . Die  oviceſimaſexta mēſis maij.  Bl. 14b leer.
Claudin III 76. IGICorr 144B. Pr 8513. BMC VIII 238.IA 41536. ISTC ia00198500.
London BL
(Bl. 1 fehlt). Lucca BStat (Bl. 14 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00545 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Lyon: Johann Numeister für C.Or. ( Gaspard Ortuin?), um 1488]. 
12 Bl. ab⁶. 34–37 Z. Typ. 5:140G, 9:77G. Min. f. Init. DrM I.
Tit. Liber de doctrina  dicendi et tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. a.ij Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  (i)N initio medio ⁊ fine mei tractatus aſſit gꝛatia  ſancti ſpiritus. Quoniā in dicendo multi errant  nec eſt aliquis qui linguam ſuā domare poſſit  … Sign. b ni caute agendum eſt . quia multi creduntur amici qui reue- … Endet Bl. 11a Z. 12 … Deum inſuper exoꝛo qui mihi donauit tibi pꝛedicta narrare . Ut ad eterna gaudia nos faciat ꝑ-uenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab albertano  cauſidico bꝛicienſi editus. Feliciter.  Bl. 11b u. Bl. 12 leer.
Reproduktionen: Berlin SB (Digitalisat).
C 145. 149. Ce³ A-199a. IDL 109. IGI 145. Pell 255. CRF III 3. VB 4697.10. CIBN A-102. Davies: EFB 597. Sallander: Uppsala 2020. ISTC ia00199500.
Berlin *SB
(Bl. 1 u. 12 fehlen). Haag KglB. Paris BN (def.). Philadelphia UL. Roma BN
. Toulouse BMun. Uppsala UB.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00546 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Toulouse: Heinrich Mayer, um 1488]. 
16 Bl. ab⁸. 26–27 Z. Typ. 4:135G, 5:116G.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi  Bl. 2a m. Sign. a.j Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N inicio/ medio/ ⁊ fine mei tractatus aſſit  gracia ſancti ſpiritꝯ … Sign. b tuū. Secretū tuū ergo de quo nō vis nec potes  … Endet Bl. 16 Explicit liber de doctrina dicendi  et tacendi ab Albertano cauſidi-co brixienſi editus. 
Pell 248. CRF XI 4. ISTC ia00199700.
Roanne BMun.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00547 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Memmingen: Albrecht Kunne, 1489. 
8 Bl. a⁸. 2 Sp. 42 Z. Typ. 2:115G, 4:71G, 5:87G. Min. f. Init.
Tit. Tractatus de arte loquendi et tacendi.  Bl. 1bα ⁌ Compendioſus tractatꝯ  de arte loquendi ⁊ tacendi  multum vtilis.  (q)Uonia in dicendo  multi errāt nec ē alis  qui linguā ſua ad ple-nū valeat domare. … Endet Bl. 8aβ Z. 11… deum inſuꝑ exoꝛa qui mihi  donauit dicta tibi narrare vt ad  eterna gaudiat nos faciat perue-nire. Amen.  ⁌ Explicit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi.  ad inſtructionem filioꝛum  ſuoꝛum compoſitus. Im-pꝛeſſus ac finitꝯ Mēming  ꝑ Albertu Kūne de Du-derſtat. Anno di .1489.  Bl. 8b leer.
Reproduktionen: Bibl.Palat. 00124. Darmstadt ULB (Digitalisat). München SB (Digitalisat).
H 404. Saam: Kunne 43. Ce³ A-200. CIH 48. IGI 146. Pell 261. CRF XIII 37. VB 1596. BSB-Ink A-113. CIBN A-104. Pr 2785. BMC II 605.IA 11062. Bod-inc A-087. Hubay: Augsburg 23. Madsen 43. ÖNB-Ink A-102. Sack: Freiburg 50. ISTC ia00200000.
Augsburg SStB (2 Ex.). Berlin *SB
. Città del Vaticano BVat. Darmstadt ULB
. Freiburg UB
. København KglB. London BL
. Melk Benedikt. Memmingen StB. Monreale BCom. München SB
(3 Ex.), UB
. New Haven UL. Oxford Bodl. Paris BN (2 Ex.). Praha NKn. Regensburg SB (3 Ex.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Strasbourg BNU. Stuttgart LB
. Trento Franzisk. Wien NB
. Worms StB. Zittau StB.  — Holkham Hall (Norfolk).
Gesamtüberlieferung: 30 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
1 Sp.250a Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Löwen, 1489. 
HC 406. PA I 517.54. CA 66.
„Löwen“ ist Zusatz von Clement. Wohl mit Nr GW00548 identisch.
00548 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: [Heinrich Quentell], 18.IV.1489. 
6 Bl. ꝝ⁶. Typ. 3:180G, 4:91G, 6:63G. Init. f.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi ⁊ tacendi  Bl. 1b (C)ompendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ ta-cendi multum vtilis  [⁶] (V)oniā in dicēdo multi errāt. nec ē alis   linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 6b Z. 39… Deum inſuper exoꝛa  mihi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explicit libellꝯ de docťna londi et tacedi. ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad īſtructionē filioꝝ ſuoꝝ cōpoſitꝯ. Inſſus ac  finitꝯ Colonie Anno di .Mᵒ.ccccᵒ.lxxxix9. ī pꝛofeſto paſche 
HC 405. CA 66. ILC B9. VK 34. Ce³ A-201. IBP 81. IGICorr 145A. Pell 262. CRF I 12. BSB-Ink A-114. CIBN A-103. Pr 1293. BMC I 274.IA 4542. Deckert 9. Günther 708. Hubay: Würzburg 16. ISTC ia00201000.
Bamberg SB. Berlin UB
. Brescia BQuerini. Darmstadt ULB
. Dresden SUB. Giessen UB. Gotha ForschB
. Graz UB. Langres SocHist. Leipzig UB
. London BL
. Madrid BN. Martin NKn
. München SB
. Münster ULB. Nordhausen BlasiiB. Nürnberg GermanNM
. Paris BN. Philadelphia FreeL. Praha NKn. Stuttgart LB
(2 Ex.). Wittenberg [Sem]. Würzburg UB
.
Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00549 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Deventer: Jakob von Breda, 1490. 
12 Bl. ab⁶. 2 Sp. 36 Z. Typ. 3:180G, 4B:80G, 6A:102G. Rubr. α, γ. TitHlzs. B.
Tit. Tractatus de arte  loquendi et tacendi.  Darunter Holzschnitt. Bl. 2aα ⁌ Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊  tacendi multum vtilis  []Uoniam in di-cēdo multi errāt  nec eſt aliquis   linguam ſuā ad  plenum valeat domare. … Sign. b alfonſus. ꝓpter amicos non  … Endet Bl. 11bβ Z. 14… deū inſuper exora qui mihi donauit pꝛedi-cta tibi narrare vt ad eterna  gaudia nos faciat perueni-re. AMEN  ⁌ Finit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertāo cauſidico bꝛixiēſi.  ad inſtructionē ſuoꝛum  filioꝝ compoſitus. Im-pꝛeſſus Dauentrie ꝑ me  Iacobū de bꝛeda. Anno  domini .M.cccc.xc.  Bl. 12 leer.
Reproduktionen: Zutphen WalburgsK (IISTC).
HC 407. CA 67. ILC 45. Ce³ A-202. IBP 82. IDL 110. IGI 147. Pell 263. CIBN A-105. Pr 9052. BMC IX 66. Ernst: Hildesheim II,2 1. Voulliéme: Trier 2425. ÖNB-Ink A-103. ISTC ia00202000.
Darmstadt ULB. Gniezno ArchErzbisch (def.). Göttingen SUB. Hildesheim DomB. Köln UStB
. London BL
. Milano BNBraid. Münster ULB. Paris BN (Tit. fehlt). Pelplin Sem (def.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Trier StB. Utrecht BU
. Wien NB
. Zutphen WalburgsK
.
Gesamtüberlieferung: 16 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00550 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Leipzig: [Konrad Kachelofen], 25.V.1490. 
10 Bl. a⁶b. 33 Z. Typ. 2:160G, 3:89G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi ⁊ tacendi  Bl. 2a m. Sign. aj Compendioſus tractatus de arte  loquendi ⁊ tacendi multū vtilis.  [³]Uoniā in dicēdo multi errat  nec eſt aliquis qui lingua ſuā ad plenū valeat domare.  … Sign. b dic te longiꝯ ire  diſpoſueris Et ſi detulerit lanceā vade a dex … Endet Bl. 10b Z. 19 … deum inſuꝑ  exora qui mihi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat peruenire. A M E N  Explicit libellus de doctrina loquendi et tacendi. ab Alber-tano cauſidico prixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuoꝝ poſitus. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno di Mᵒ. ccccᵒ.lxxxxᵒ. in die vrbani:  IN 
Nachtr 7. Ce³ A-203. IBP 83. ISTC ia00203000.
Olomouc SKn. Poznań Erzbisch. Praha NM. Provo UL. Urbana UL. Wrocław BU. Zittau StB.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00551 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Angoulême: Petrus Alanus und Andreas Calvinus, um 1491/92] [vielmehr Paris: Antoine Caillaut, nicht nach 1489]. 
14 Bl. a⁸b⁶. 25 Z. Typ. 3:112G gemischt mit 14:112G. 1 Hlzs.
Bl. 1 leer? Bl. 2a m. Sign. a.ii Compendioſus tractatus de arte loquendi  et tacendi multum vtilis  []Voniam in dicendo … Endet Bl. 14b Z. 9 Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi  ab Albertano cauſidico brixiēſi ad inſtructionem  ſuoꝝ filiorum comꝑoſitus. 
Zur Datierung: Zu Druckerbestimmung und Datierung vgl. CRF XX (m. Abb.).
Anm. Korrektur zum gedruckten GW: Druckerbestimmung und Datierung korrigiert.
Pell 247. CRF XX 8. ISTC ia00205700.
Paris BOrdAvocat
. Tours [BMun] (Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00552 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Paris: Philippe Pigouchet(?) , nicht vor 1491] [vielmehr Antoine Caillaut, um 1488–89]. 
14 Bl. a⁸b⁶. 29 Z. Typ. 12:100G. Min. f. Init.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. aii Incipit liber de doctrina dicendi et tacendi.  (i)N initio medio et fine mei tractatꝯ aſſit gra-tia ſancti ſpiritus … Sign. b loquaris: nec ignē illius ſtruas ligna Et alibi idē  … Endet Bl. 13b re. Vt ad ena gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicēdi et tacendi.  Bl. 14 leer.
Anm. 1. Drucker, Datierung und Type zum gedruckten GW korrigiert.
Anm. 2. Zur Druckerbestimmung und Type vgl. auch Notiz in CRF VI 40.
Reproduktionen: Paris Arsenal (Digitalisat).
C 147. Ce³ A-204. IBP 84. IGICorr 147A. Pell 249. CRF VI 40. BSB-Ink A-112.050. ISTC ia00199800.
Berkeley UL. Bordeaux BMun. München SB
. Paris Arsenal
, Mazarin. Roma BN
. Warszawa Sem.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00553 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: Heinrich Quentell, 1491. 
10 Bl. a⁶b. 38–39 Z. Typ. 3:180G, 5:75G. KolTit.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi et tacendi  Bl. 2a m. Sign. aij. Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi  multum vtilis attendere volentibus.  [⁷]Voniam in dicendo multi errant. nec eſt aliquis. qui linguam  ſuā ad plenum valeat domare. … Sign. b Secūdum punctum.  … Endet Bl. 10a Z. 26 … Deū inſuꝑ exoꝛa qᵗ mihi donauit dicta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire.  Explicit libellus de doctrina loquēdi et tacendi. ab Al-bertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionē filioꝝ ſuoꝛu  compoſitus. Impꝛeſſus ac finitus Colonie. Anno domini M.cccc.xci. per Henricum Quentell.  Bl. 10b leer.
H 409. VK 35. CBB 64. Ce³ A-205. CSA 5. IBE 151. IBP 85. IGICorr 147B. VB 947. Pr 1304. Bod-inc A-088. Borm: IG 28. Madsen 44. Oates 769. Ohly-Sack 27. Sack: Freiburg 52. Voulliéme: Trier 626. ISTC ia00205000.
Ávila BP. Berlin *SB
. Brescia BQuerini. Bryn Mawr GoodhartL. Cape Town NL. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
(def.). Gent BU. Göttingen SUB. Gotha [ForschB]. Innsbruck ULB. København KglB. Mainz GutenbergM. München Franzisk. Oxford Bodl. Praha NKn. Sankt Petersburg NB. Trier StB. Washington (D.C.) FolgerL. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 20 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00554 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Leipzig: [Konrad Kachelofen], 13.VI.1491. 
10 Bl. A⁶B. 33 Z. Typ. 2:160G, 3:89G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte loquendi et tacendi.  Bl. 2a Compēdioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi multū vtilis.  [³]Uoniā in dicēdo mľti errāt  nec eſt aliquis qui lingua ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b dic te lougius ire  diſpoſueris Et ſi detulerit lancea vade a  … Endet Bl. 10b Z. 19 … Deum inſuper exoꝛa   mihi donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos fa-ciat peruenire. A M E N  Explicit libellus de doctrina loquēdi et tacedi. ab Albʾ-tano cauſidico pꝛixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuorū  compoſitus. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno do-mini Mᵒ.ccccᵒ.lxxxxiᵒ ſecūda feria ante viti. 
H 408. IBP 86. Pell 264. BSB-Ink A-115. Borm: IG 29. Collijn: Stockholm 17. Günther 1253. Juntke: MarienB 10. Sack: Freiburg 51. ÖNB-Ink A-104. ISTC ia00205300.
Bamberg SB. Berlin DtHistM
. Coburg LB. Dresden SUB
(Fragm. 1 Bl.). Freiburg UB
. Gdańsk Akad. Göttweig Benedikt
. Halle *MarienB
. Kraków Akad, BCzartoryski. Leipzig *UB
. Linköping Stift. München SB
. Nürnberg StB
(2 Ex.). Olsztyn Hosianum. Paris Arsenal. Poznań TowNauk. Sandomierz Sem. Sangerhausen K. Sankt Petersburg NB. Schleusingen M. Stockholm KglB. Wien NB
. Wolfenbüttel HerzogAugustB
. Wrocław BOssolinski, BU, Kap. Zittau StB. Zwickau RatsSchB (2 Ex., 2. Ex. Fragm.).
Gesamtüberlieferung: 31 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00555 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Deventer: In platea episcopi (Richard Paffraet), 27.VI.1491. 
10 Bl. a⁶b. 37 Z. Typ. 3*:108G (Hellinga: PT 3A:106G), 4:81G (Hellinga: PT 4B), 6:180G. Rubr. α. TitHlzs. A.
Tit. Tractatus de arte  loquendi et tacendi  Hlzs., Schulszene 63  Bl. 2a m. Sign. aiij ⁌ Compēdioſus tractatus de arte loqendi ⁊  tacendi multum vtilis.  []Uoniā in dicēdo multi errāt nec ē alis  linguā  ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b cent. Item cum cynicis nō multum loquaris. Ait e Tulliꝯ.  … Endet Bl. 10a Z. 17 … deum inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta ti-bi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire AMEN  ⁌ Finit liber de doctrina loquendi et ta-cendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi. ad  inſtructionem ſuoꝛum filioꝛum compoſitus. Impꝛeſſus Dauentrie Jn platea  epiſcopi. Anno domī .M.cccc.xci. Viceſimaſeprima Iunij.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Haag KglB (Digitalisat).
C 155. CA 67a. ILC 46. IDL 111. BMC IX 54. Oates 3495. ISTC ia00205600.
Cambridge UL. Haag KglB
. Köln UStB
. London BL
. Utrecht M.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00556 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Ingolstadt: [Drucker des Celtis (Johann Kachelofen), um 1492]. 
8 Bl. a⁸. 41 Z. Typ. 1:71G. Rubr. α.
Bl. 1a m. Sign. a ⁌ Compendioſas tractatus da arte loquēdi et tacendi. multum vtilis.  [³]Voniam in dicendo multi errant. nec eſt aliquis  qui liguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 8a Z. 33 … deū inſuꝑ exoꝛa  qui michi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. Amen  ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi : ab al-bertano canſidico bꝛixenſi ad inſtructiōem filioꝝ ſuoꝝ compoſitus. ⁌ Impꝛeſſum Ingolſtat Bl. 8b leer.
Anm. 1. Bl. 1a Z. 1 auch⁌ Compendioſus … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug, 3. Ex. München SB). Z. 4 auch … linguā ſuam … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug. London BL, 2. und 3. Ex. München SB). Bl. 8a Z. 37 auch … cauſidico … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug. London BL, 2. und 3. Ex. München SB).
Anm. 2. Quaritch (London) Kat. 1432 Continental Books (2015) Nr 2 u. Kat. 1446 (2022) Nr 1 m Prov. Sexton (Rockport).
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
H 398. Stalla: Ingolstadt III.5. Ce³ A-206. VB 1209. BSB-Ink A-117. Pr 3159. BMC III 677.IA 13530. Bod-inc A-089. Hubay: Eichstätt 16. Sack: Freiburg 53. ÖNB-Ink A-105. ISTC ia00206000.
Berlin *SB
. Eichstätt UB. Freiburg UB
. Klosterneuburg Aug. London BL
. München SB
(3 Ex.). Nelahozeves Lobkowitz. New York MorganL. Oxford Bodl. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00557 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Leipzig: Arnold von Köln], 1492. 
10 Bl. aa⁶bb. 36–37 Z. Typ. 1:81G, 2:160G. Init. a. Rubr. α.
Tit. (T)ractatus de arte loquedi  et tacēdi multum vtilis at-tendere volentibus.  Bl. 1b Tractatus de arte loquēdi  et tacendi multum vtilis attendere volentibus.  [⁷]Uoniam in dicendo multi errāt . nec eſt  aliquis . qui linnuam ſuā ad plenū vale-at domare. … Sign. b rationē audiuerit ſꝑ in maliciā exitabiturx. vnde Salomon  … Endet Bl. 10a Z. 31 … Deū inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta tibi narrare . vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire.  ⁌ Explicit libellus de doctrina loquēdi ⁊ tacēdi . ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuoꝝ cōpoſitus . Anno d M.cccc.xcij.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
H 410. IBP 87. BSB-Ink A-116. Madsen 45. ISTC ia00206200.
Bamberg SB. Biecz Reform. København KglB. München SB
. Poznań Erzbisch. Schulpforte *Sch.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00558 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Antwerpen: Govert Bac, um 1493/98] [vielmehr nicht vor 1499]. 
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 1:99G, 2:180G, 3:82G. 1 Hlzs. DrM IV.
Tit. De doctrina dicēdi et  Tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 1b Holzschnitt. Bl. 2a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi  [²]N inicio. medio et fine mei tractatus aſſit gratia ſcī ſpi-ritus Q in dicēdo multi erant nec ē alis qui linguā  ſuā domare poſſit ad plenu  … Sign. b cōmodum eſſe naturale et quaſi cōe .i. cum cōmodo no et alie … Endet Bl. 9b Z. 11 qui mihi donauit tibi dic ta narrare . vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire . Amen.  ⁌ Explieit liber de doctrina diceudi et tacēdi ab Albertano  cauſidico brixienſi editus.  Bl. 10a leer. Bl. 10b Druckermarke.
Reproduktionen: Brussel BR (IISTC).
C 150. Conway 302. CA 68. ILC 48. CBB 4114. IDL 112. Pell 254. CIBN A-106. Oates 3991. ISTC ia00206400.
Bregenz Zisterz
. Brussel BR. Cambridge UL. Haag KglB. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00559 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Lyon: Gaspard Ortuin(?), nicht vor 1493(?)] [vielmehr Guillaume Le Roy, um 1488]. 
12 Bl. ab⁶. 33 Z. Typ. 2:69G.
Tit. Liber de doctrina  dicendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. aij Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N initio medio ⁊ fine mei tractatus aſſit ga  ſancti ſpūs … Sign. b deni caute agendum eſt. quia multi credun amici qui  … Endet Bl. 11 Z. 27 ciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab albertano cauſidico bricienſi editus . Feliciter.  Bl. 12 leer.
Anm. Korrektur zum gedruckten GW.
C 148. CBB 60. IBE 150. Pell 253. CRF XIX 19. VB² 4674.2. Bod-inc A-086. ISTC ia00199600.
Berlin *SB
. Besançon BMun
. Gent BU. Grenoble BMun. Oxford Bodl. Valencia BU
. Versailles BMun.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00560 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Augsburg: Johann Froschauer, nicht vor 1494]. 
12 Bl. ab⁶. Typ. 3:92G, 4:130G. Init. c, d. Rubr. α.
Tit. Ars loquendi  et tacendi  Bl. 1b ⁌ Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  (Q)Voniam in dicendo multi errāt nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b iſtiꝯ cōſiderationis ſeptē puncta. ⁌ Pꝛimū punctū eſt  … Endet Bl. 12a Z. 26 … deū inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amē.  ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico Bꝛixienſi ad inſtructionem filioꝛum ſuo-rum compoſitus.  Bl. 12b leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 396. Ce³ A-207. IGICorr 147C. Pell 250. VB 266.8. BSB-Ink A-118. CIBN A-108. Pr 1840. Bod-inc A-090. Dahm: Aargau 9. Hubay: Augsburg 24. Hummel-Wilhelmi 5. Ohly-Sack 28. Sack: Freiburg 54. ÖNB-Ink A-106. ISTC ia00209100.
Aarau KantB
. Augsburg SStB (2 Ex.). Berlin *SB†
. Birmingham UL. Firenze AccadCrusca
. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
(2 Ex.). Lonato BComo. München SB
(2 Ex.). Oxford Bodl. Paris BN. Philadelphia FreeL. Praha NKn. Salzburg UB. Tübingen Stift
. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 19 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00561 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Leipzig: [Konrad Kachelofen], 1495. 
10 Bl. A⁶B. 34 Z. Typ. 3:89G, 8:168G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte lo-quendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. Aij Compendioſus tractatus de arte loquendi et tacendi multum vtilis.  [³]Voniā in dicēdo multi errāt  nec eſt aliquis  liguā ſuā ad plenū valeat domare  … Sign. b te aſſociauerit iter tuū inueſtigauerit dic te te lnogiꝯ ire   … Endet Bl. 10b Z. 22 … Deum in-ſuper exoꝛa  mihi donauit pꝛedicta tibi narrare et ad eterna  gaudia nos faciat peruenire AMEN  Explicit libellꝯ de doctrina loquedi et tacendi ab Al-bertano cauſidico pꝛixienſi ad inſtructionē filioꝝ ſuoꝝ  compoſitꝯ. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno di  Milleſimoquadringenteſimo Nonageſimoquinto. 
Anm. Tit. statt lo- auch lo, Bl. 2a auch ohne Signatur, Z. 1 statt Compendioſus tractatus de arte loquendi auch Compēdioſus tractatus dearte  loquendi, Z. 2 statt multum auch multū, Z. 3 statt multi auch mľti , Sign. b statt aſſociauerit auch aſſocianerit (Ex. Darmstadt *ULB).
HC 411. IBP 88. BSB-Ink A-119. Pr 2869. BMC III 627.IA 11574. Borm: IG 30. Collijn: Stockholm 18. Collijn: Uppsala 30. Günther 1268. ISTC ia00207400.
Bamberg SB. Berlin *SB
. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat. Darmstadt ULB. Dresden ehem. LB. Gdańsk Akad. Jena *ULB
. Leipzig StB
, UB
. London BL
. München *SB
. Neustadt K. Olomouc SKn. Poznań TowNauk. Praha NKn. Sankt Petersburg NB (2 Ex.). Stockholm KglB. Uppsala UB. Wien Benedikt, NB
. Wolfenbüttel HerzogAugustB
(2 Ex.). Worms StArch. Wrocław BU. Zwickau RatsSchB.  — Braunschweig (Malakoff).
Gesamtüberlieferung: 27 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
00562 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: Hermann Bungart, [um 1496]. 
10 Bl. A⁶B. 37–38 Z. Typ. 3:145G, 5:79G. Init. a, d. Rubr. γ. DrM IIIa.
Tit. Cōpēdioſus tractatus ď arte  loquēdi ⁊ tacedi multū vtilis  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. Aij ¶ Incipit tractatꝯ de arte loquēdi ⁊ tacēdi ab Albertano  bꝛixiēſi cauſidico ad ſuoꝝ inſtructionē filioꝝ editus.  []Voniā in dicendo  multi errant . nec eſt alis qui  linguā ſuā ad plenū valeat domare … Sign. b tatem extinguit maliciā Et alibi idē dicit Cū viro linguo  … Endet Bl. 10a Z. 29 … deum inſuper exoꝛa qui mihi do-nauit pꝛedicta tibi narrare . vt ad eterna gaudia nos faci-at peruenire Amen.  ¶ Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad in-ſtructionem ſuoꝝ filioꝝ compoſitus Impꝛeſſus Colonie ꝑ me Hermannū Bum-gart de Ketwich ſupꝛa antiquū foꝝ in domo vulgariter nuncupata tzo dem Wilden mann.  Bl. 10b leer.
H 396a. C 150a. Schr 3051. VK 36. Ce³ A-208. CIH 49. Pell 256. CIBN A-107. Pr 1472. BMC I 301.IA 5107. Borm: IG 31. Oates 838. 839. ISTC ia00208000.
Cambridge UL (2 Ex.). Città del Vaticano BVat. Karlsruhe LB
. London BL
. Paris BN. Washington (D.C.) LC. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 8 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
0056210N Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Antwerpen: Govert Bac, um 1496/99]. 
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 1:99G, 2:180G, 3:82G. Rubr. α, β. DrM III (Juchhoff 8), IV (Juchhoff 10).
Tit. De doctrina dicēdi et  tacēdi  DrM  Bl. 2a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi  [²]N inicio. medio et fine. mei tractatus aſſit gracia ſācti ſpirit. Q in dicēdo multi errant. nec eſt alis qui linguā  ſuā domare poſſit ad plenu. … Sign. b cōmodum eſſe naturale et quaſī cōe. i. cum cōmodo no et alie  … Endet auf Bl. 9b Z. 11 … qui mihi donauit tibi pꝛedicta narrare. vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen  ⁌ Eplicit liber de doctrina dicendi et tacēdi ab.  Albertano cauſidico bꝛixienſi editus.  Bl. 10a leer. Bl. 10b DrM 
Vorlage: Kevelaer Orat (Kopie).
ILC 47. ISTC ia00206300.
Kevelaer Orat.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00563 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. Köln: [Heinrich Quentell], 1497. 
12 Bl. AB⁶. 36 Z. Typ. 7:80G, 9:280G, 10:155G. Init. c, f.
Tit. (A)rs loquēdi et  tacendi  Bl. 2a m. Sign. Aij Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  [⁵]Voniam in dicendo  multi errant nec eſt aliquis qui linguam ſuam ad plenum valeat domare. … Sign. b us vnus de mille. Et Catho . Conſilium archanu tacito cō … Endet Bl. 11b Z. 5 … deu i n ſuꝑ exoꝛa qui mihi  donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico Brixienſi ad inſtructionem filioꝛum ſuoꝛum cōpoſitus Impꝛeſſus ac finitus Colonie . Anno domini .  virginalis partus Milleſimo quadriugenteſimo ſuper nonageſimum ſeptimo. .⸪.  Bl. 12 leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 412. VK 37. Ce³ A-209. CIH 50. IBP 89. IDL 113. CRF I 13. CRF XI 5. CRF XIII 38. VB 971. BSB-Ink A-120. Pr 1340. BMC I 287.IA 4661. Madsen 46. Oates 769. 770. Ohly-Sack 29. Voulliéme: Trier 657. Whitesell: Harvard S1-457.2. ÖNB-Ink A-107. ISTC ia00209000.
Augsburg UB
. Baltimore ArtM. Bamberg SB. Berlin *SB
(2 Ex., 1. Ex.†). Cambridge UL (2 Ex.). Cambridge (Mass.) HoughtonL. Elbląg BNorwid
. Frankfurt (Main) UB. Göttingen SUB. Gotha [ForschB]. Haag KglB
. Karlsruhe LB
. København KglB. Köln UStB
. Langres SocHist. Leipzig BuchM
. London BL
. Lyon BMun. München SB
. Münster ULB (def.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Strasbourg BNU. Stuttgart LB
. Trier StB. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 27 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
0056310N Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, franz. Paris: [Jean Tréperel, nach 1500(?)]. 
6 Bl. Typ. got. DrM  I.
Endet Bl. 6a(?) Sʾensuit ľ Art et science  de bien parler et de  soy taire/ moult utille ā sçavoir et entendre  ā toute personne/ nouvellement imprimé ā Paris.  Bl. 6b(?) DrM 
Vorlage: Chantilly.
Chantilly 33.
Chantilly [MConde].
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00564 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. [Haarlem: Jakob Bellaert, um 1484]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:98/99G. Einmal Min. f. Init. 1 Hlzs.
Tit. Die konſte om te leren ſpꝛeken en-de ſwighen alſt tijt is .:.  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlick boexken van die conſte van ſpꝛeken ende van ſwighen.  Dat welck beſcreuē heeft een notabel gheleert mā  gheheten Albertanus van bꝛixien wt den monde  der heyligher ioncfrouwen … Z. 18 Dit is die conſt van ſpꝛeken ende ſwighen.  (w)Ant in den ſpꝛeeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemant  die ſijn tonghe ghenoech bedwin-ghen can … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille. nz  … Endet Bl. 24a Z. 24 … ſo ſeldi wijs gehetē woꝛdē hier op  eerden e hier namaels ſaliche beſittē dz ewighe  leuen dat ons wil gonnen die vader die ſoen e die  heylighe gheeſt Amen .:. .:. .:. .:.  Hoert verdraecht ſiet ende ſwijcht.  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 22. Res.Publ. Unit 69. Haag KglB (IISTC).
H 413(nicht Copinger). C 156. Kok: Houtsneden S. 259. CA 69. ILC 49. IDL 115. Jaspers: Haarlem 28. ISTC ia00209200.
Haag KglB
. Haarlem StB
. Hilversum LibernaColl
(Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
0056410N Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. [Haarlem: Jakob Bellaert, nicht vor Oktober 1485, nicht nach Dezember 1485]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:99G. 1 Hlzs.
Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een zeer notabel oerbaerlick boecken van die konſte van ſpꝛeken ende van ſwighen  Dat welck beſcreuē heeft een notabel gheleert mā  gheheten Albertanus van bꝛixien  … Z. 19 (W)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemant  die sijn tonghe ghenoech bedwin-ghen can  … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille. nz  … Endet Bl. 24a Z. 24 … ſo  ſeldi wijs ghehetē woꝛdē hier op erdē e hier na-maels ſalich e beſittē dat ewighe leuē dz ons wil  gōnen die vaď die loen e die heylighe geeſt Amē.   Hoert verdꝛaecht ſiet ende ſwijcht. 
Vorlage: Haarlem StB (Digitalisat).
Anm. Zeilengetr. Nachdr. der vorhergehenden Nr.
Reproduktionen: Haarlem StB (IISTC).
ILC 51. ISTC ia00209230.
Haarlem StB (Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00565 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. Delft: [Jakob van der Meer, um 1486] [vielmehr nicht vor 1487, nicht nach 1491]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1*:104G, 2:150G. 1 Hlzs.
Tit. Die konſte om te leeren ſprekē  Ende ſwyghen als tyt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerberlic boexkē vā die cōſte vā ſprekē e vā ſwijghen . Dz  welc beſcreuē heeft een notabel gheleert man  gehietē . Albertanus vā brixien … Z. 19 (w)Ant inden ſpꝛekē veel mēſchcn  dolen Noch men en vīt niemat  die ſijn tonge genoech bedwin-gē can … Sign. b anderde is die dē anderē onrecht doē wille : nz  … Endet Bl. 24a Z. 23… ſo ſeldi wijs gehietē woꝛdē hier op eerdē e hier namaels ſalich e beſittē dz ewijge  leuē dz ōs wil gōnē vaď die ſoō e die heilige  geeſt Amē Hooꝛt draecht ſiet e ſwijcht  Gepreyndt te delf in hollant.  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC). Haag KglB (Digitalisat).
H 415(nicht Copinger). C 157. Conway 327. Kok: Houtsneden S. 114. CA 70. ILC 53. IDL 116. ISTC ia00209250.
Haag KglB
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00566 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. ’s Hertogenbosch: [Gerard Leempt, um 1488] [vielmehr um 1484/85]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:110G.
Tit.Dit is een konſte om te leren  ſpreken e ſwighen alſt tijt is  Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlic boexken van die konſte van ſpꝛeken ende vā ſwighen  Dat welck beſcreuen heeft een notabel gheleert  man gehetē Albertanus van brixien wt den monde der heiligher ioncfrouwen ſinte aechte. … Z. 19 (w)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemāt  die ſijn tonghe ghenoech bedwinghen can. … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille . nz  … Endet Bl. 24a Z. 22 … ſoe ſuldi wijs geheiten werden hier op  eerden ende hier namaels ſalich ende beſitten dat  ewighe leuē dat ons wil gonnē die vader die ſoen  e die heilighe gheeſt Amen  Hier eyndet Die konſte van ſwighen e  ſpꝛeken. Ghepꝛent tots hartoghenboſch  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 69. Haag KglB (IISTC). Haag KglB (Digitalisat).
HC 414. CA 72. ILC 50. IDL 114. Oates 3659. ISTC ia00209220.
Cambridge UL. Haag KglB
. Křivoklát Fürstenberg.
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00567 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. [Gouda: Govert van Ghemen, um 1489/90] [vielmehr Leiden: vor 13.XI.1486]. 
24 Bl. a–d⁶. 28 Z. Typ. 1:103G. Min. f. Init. TitHlzs. A
Tit. Die konſte om te leren ſpꝛeken  ende zwighen alſt tyt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlick  boexkē van die konſte van ſpꝛekē e van ſwi-ghē Dat welc beſcreuen heeft e notabel gheleert mā gheheten Albertanus vā bꝛixien wt  den monde der heyligher ioncfrouwen ſinte  aechte. … Z. 18 Dit is die konſt van ſpꝛeken e ſwighen.  (w)Ant inden ſpꝛeken veel menſchē  dolen Noch men en vint nyemāt  die ſyn tonghe ghenoch bedwinghen can … Sign. b baer is of ydel Want oerbaerlycke woerden  … Endet Bl. 24b Z. 14 … ſo ſeldi wijs  gehetē woꝛdē hier op eerdē . e hier namaels  ſalich e beſittē dat ewighe leuen dat ons wil  gōnē die vader . die ſoen e die heilighe gheeſt  Amen  Hoert verdꝛaecht ſiet ende ſwijcht. 
Reproduktionen: Brussel BR (IISTC).
C I 413(nicht Hain). Kok: Houtsneden S. 493. CA 69a. ILC 52. CBB 65. ISTC ia00209450.
Brussel BR.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00568 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederl. [Delft: Christian Snellaert, um 1493/97] [vielmehr 1493–94]. 
24 Bl. a–d⁶. 27–28 Z. Typ. 3:220G, 6:97G. Init. Rubr. γ(?). 2mal ders. Hlzs. DrM III.
Tit. ⁌ Die conſte om te leeren ſpꝛeken ende ſwi-gen alſt tijt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 1b Holzschnitt. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerbaerlic boexken vā die conſte vā ſpꝛekē e vā ſwigen Dat  welc betreuen heeft een notabel geleert man  gehieten Albertanus vā bꝛixien wt dē mōde  der heyliger iōchouwen Sinte aechte … Z. 18 ⁌ Dit is die conſte vā ſpꝛeken e ſwighen :  (W)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen … Sign. b ofydel Wāt oerbaerlike woerden ſulen wy  … Endet Bl. 24a Z. 23 … ſo ſuldi wijs ge-hieten wordē hier op aerdē . e hier namaels  ſalich e beſittē dat ewige leuen . Dat ons wil  gōnen die vader die ſone e die heilighe geeſt  Amen ⁌ Hooꝛt : verdꝛaecht . ſiet e ſwijcht  ⁌ Voleynt e gepꝛent te Delf in Hollant.  Bl. 24b Delf in Hollant  Darunter Druckermarke.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 23. London BL (Digitalisat).
C I 415(nicht Hain). Schr 3066. Conway 327. Kok: Houtsneden S. 114. 152. CA 71. ILC 54. Pr 8899. BMC IX 23.IA 47210. ISTC ia00209350.
London BL
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00569 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. Deventer: Jakob von Breda, 15.III.1496. 
22 Bl. ab⁶cd⁶. Typ. 3:180G, 8:100G. Einmal Min. f. Init. Rubr. γ. DrM x.
Tit. Die conſte om te leeren  ſpꝛeken ende ſwyghen alſt tijt is  Darunter Druckermarke. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerbaerlic boexkē  van die conſte van ſpꝛeken e van ſwigen Dat  welck beſcreuen heeft en notabel gheleeꝛt man  ghehieten Albertanus van bꝛixien wt den mō-de der heiligher ioncurouwē Sunte aechte : … Z. 18 Dit is die conſte van ſpꝛeken e van ſwygen  (v)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen do-len … Sign. b Salomō ſeit aldus Een ſacht woert bꝛeket gꝛā-  … Endet Bl. 21b Z. 20 … ſoe ſuldi  wijs gheheiten woꝛdē hier op eerden ende hyer  namaels ſalich ende beſitten mogen dat ewige  leuen Dat ons wil gonnen die vader e die ſoē :  ende die heylighe geeſt AMEN  ⁌ Hooꝛt ſwicht ſyet ende verdꝛaecht  Soen weet niemāt wat ghi iaecht.  ⁌ Item ghepꝛent te deuenter Bi mi Iacob van  bꝛeda Int iaer ons heren MCCCC : Ende xcvi  opten xv. dach inden merte  Bl. 22 leer ?
Reproduktionen: London BL (Digitalisat).
Kronenberg: CA 72a. ILC 55. Pr 9081A. BMC IX 70. ISTC ia00209400.
London BL
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendruckehttps://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/ALBECAU.htm • Letzte Änderung: 2023-03-29